والدین و انواع بازی‌ها برای کودکان و نوجوانان

۱. بازی‌های جسمی

 بازی‌های جسمی از قدیمی‌ترین نوع بازی‌هاست، به ابزار مخصوص نیازمند است، هم به‌صورت انفرادی و هم به‌صورت گروهی انجام می‌شود، برای مصرف انرژی اضافی بدن و نجات یافتن از خستگی و کسالت بسیار مفید است و رفتارهای ناآرام و پرخاشگری توأم با عصبانیت کودک را کاهش می‌دهد.

۲. بازی‌های تقلیدی

کودک به تقلید نقش‌هایی می‌پردازد که آن را باور کرده است. معمولاً بهترین شخصیت‌ها برای شروع ایفای نقش، والدین، برادران، خواهران و دوستان هستند. کودک از ایفای نقش آنان لذت برده و تجربه کسب می‌کند. در دوره دبستان  بیشتر نقش معلمان را تقلید می‌کند، درحالی‌که در دوره‌ی نوجوانی از تقلید رفتار بزرگ‌سالان دوری می‌کند و به تقلید رفتار همسالان می‌پردازد که این خود آغازی برای هماهنگی و همسو شدن با گروه‌های اجتماعی و ایفای نقشه‌‌های واقعی زندگی است.

٣. بازی‌های نمایشی

کودک در تقلید از بزرگ‌ترها از لباس و وسایل مخصوص آن‌ها نیز استفاده می‌کند، مانند پسر کوچکی که کت پدر را به تن کرده، عینک او را به چشم می‌زند و یا دختربچه‌ای که کفش پاشنه‌دار مادر را پوشیده و به‌زحمت راه می‌رود.

4. بازی‌های نمادین

 زمانی که کودک دستیابی به ابزار و وسایل موردنیاز خود را غیرممکن می‌بیند، نیازها و آرزوهای خود را با استفاده از وسایل نمادین و از طریق بازی بیان می‌کند. برای مثال بر تکه‌ای چوب سوار شده، این‌طرف و آن‌طرف می‌رود، مانند این‌که سوار بر اسبی شده و آن را هدایت می‌کند. این نوع بازی‌ها یکی از بهترین شیوه‌های بازی‌درمانی محسوب می‌شوند.

5. بازی‌های آموزشی

مهم‌ترین وسیله آموزش کودک، استفاده از وسایل بازی مناسب است، مانند مکعب‌های چوبی که کودک با جور کردن و دسته‌بندی کردن آن‌ها می‌تواند با مسائل اساسی، اما ساده و آسان ریاضی آشنا شود. از خانه‌ی کوچک اسباب‌بازی برای آشنا کردن کودک با واقعیت‌های موجود زندگی می‌توان استفاده کرد. بازی‌های آموزشی موجب تقویت حواس و رشد قوای ذهنی و اجتماعی کودک می‌شود، به‌شرط آن‌که سعی کنیم کنترل اصلی بازی در اختیار کودک باشد و جهت و مسیر آن را او تعیین کند.

6. بازی‌های خلاقیتی

کودک از طریق نقاشی، موسیقی، خمیربازی، شن‌بازی عقاید و احساساتش را اظهار می‌کند و با استفاده از لغات، او را قادر می‌سازد تا در آینده داستان، شعر و نمایشنامه بنویسد.

توصیه‌هایی برای والدین

1.       به بازی کودکان اهمیت دهیم، زیرا زندگی آن‌ها در بازی، شکل واقعی به خود می‌گیرد.

2.       تلاش می‌کنیم تا بازی‌های کودکان متناسب بافرهنگ و ارزش‌های خانواده باشد.

3.      با دقت در تفکرات خلاق و پویایی کودکان در حال بازی می‌توانیم با چگونگی شخصیت آن‌ها بیشتر آشنا شویم.

4.       در بازی کودکان دخالت نکنیم، اما راهنما و کمک‌کننده خوبی باشیم.

5.       با همبازی شدن با کودکان راه دوستی‌ها را بازکنیم و راه پنهان‌کاری‌های دوره‌ی نوجوانی را

ببندیم.

6.       کاری کنیم که بازی به‌صورت تجربه‌ای لذت‌بخش در ذهن کودک باقی بماند.

7.      برای متوقف کردن بازی از امرونهی استفاده نکنیم.

8.      با توجه به روحیه‌ی کنجکاو کودک، به‌گونه‌ای او را راهنمایی کنیم که به تفکر مثبت و اندیشه خلاق و سازنده دست یابد.

9.        مراقب باشیم که محیط بازی موجب آسیب جسمی، فکری و یا روانی نشود.

10.   در انتخاب نوع بازی، به سن، جنس توانایی‌های فرزندمان توجه کنیم.

11.   نوع و مدت‌زمان بازی فرزندمان را طوری کنترل کنیم که از فشارهای هیجانی و روحی بیش‌ازحد دور باشد (به‌ویژه بازی‌های رایانه‌ای).

12.    برای انتخاب الگوهای صحیح، زمینه‌ی مناسبی را برای بازی‌های تقلیدی کودکانمان فراهم

نماییم.

۱۳. از محدود کردن کودک در هنگام بازی بپرهیزیم.

۱۴. وسایل بازی را مناسب سن و رشد جسمی و ذهنی کودک تهیه کنیم.

۱۵. آداب اجتماعی و چگونگی رفتار با دیگران را ضمن همبازی شدن با کودکان می‌توانیم به‌صورت غیرمستقیم به آن‌ها بیاموزیم.

 ۱۶. به مطالب و نحوه بیان کودکان در بازی به‌خوبی توجه کنیم، زیرا احساسات و مشکلات زندگی واقعی آن‌ها در بازی منعکس می‌شود.

 ۱۷. برای انتخاب همبازی‌های خوب، فرزندمان را غیرمستقیم راهنمایی کنیم، زیرا رفتارهای یک همبازی خوب تأثیر بسیار مثبتی در آینده او خود داشت.

 ۱۸. اگر در حضور فرزندمان با وسایل موجود در خانه برای او اسباب‌بازی ماشین، عروسک و...) بسازیم، ارتباط عاطفی میان ما و کودکمان  تقویت خواهد شد.

۱۹. برای تقویت حس همکاری و مسئولیت‌پذیری با او توافق کنیم که پس از بازی، اسباب‌بازی‌های خود را جمع کرده و سر جایش بگذارد وگرنه دفعه بعد اجازه استفاده از آنها را نخواهد داشت.

 ۲۰. از فرزندمان بخواهیم که اجازه دهد تا همبازی‌هایش از اسباب‌بازی‌های او استفاده کنند، زیرا این کار موجب تقویت حس نوع‌دوستی  و تسهیل در ارتباط با دیگران می‌شود.

 ۲۱. اسباب‌بازی گران‌قیمت ممکن است وسیله بازی مفیدی نباشد، هنگام خرید توجه داشته باشیم که اسباب‌بازی باید بتواند قدرت خلاقیت و سازندگی فرزندمان را رشد دهد. وسایل بازی جور کردنی، پازل‌ها، خمیربازی، گل رس،  اسباب‌بازی‌های خوبی به شمار می‌روند.

22. اگر کودکان در هنگام بازی باهم اختلاف پیدا کردند، بگذارید خودشان مشکل را حل کنند، درصورتی‌که اختلاف تشدید شود، فقط آنها را از هم جدا کنیم و هرگز از یکی از طرفین، جانب‌داری نکنیم.

 ۲۳. در محیط‌های بازی گروهی مثل زمین‌بازی کودکان در پارک‌ها، اجازه دهیم بچه‌ها باهم دوست شوند و بازی کنند، از وارد شدن به محیط  کودکان بپرهیزید.

 ۲۴. از همبازی شدن کودکان با افراد بزرگ‌تر از خود  به‌ویژه نوجوان و جوانان، اکیداً جلوگیری کنیم.

 ۲۵. کودکان همواره نیازمند بازی هستند، پس اسباب‌بازی‌های مناسب هر مکان را همراه داشته باشیم.

۲۶. کودکان باید به مجموعه‌ای از بازی‌های جسمی،  اجتماعی و عاطفی و ذهنی بپردازند. هنگامی‌که فقط یکی از بازی‌ها را انجام می‌دهند ( مثل بازی‌های رایانه‌ای) از رشد اجتماعی، جسمی و عاطفی محروم شده و احتمال بروز عصبانیت و پرخاشگری در آنها افزایش می‌یابد.

منبع: کتاب الفبای تربیت؛ گردآورنده، حسن صدر مازندرانی.