معرفی کتاب تربیت نامه (فرهنگ الفبایی و موضوعی تربیت فرزند)
نویسنده کتاب تربیت نامه( فرهنگ الفبایی و موضوعی تربیت فرزند) حسن صدری مازندرانی است. این کتاب توسط انتشارات مشهور منتشرشده است. این کتاب به 4000 راهکار عملی و مؤثر برای تربیت فرزند از کودکی تا نوجوانی پرداخته است. کتاب کودک نامه از عناوینی چون: «پاداش نوشاندن یک جرعه آب به کودک، توصیه به برداشتن کام نوزاد با آب فرات، نگه‌داشتن خانواده از آتش به‌وسیله امرونهی، آقا و سرور بودن کودک در هفت سال اول، پرهیز از ادب کردن به هنگام خشم و به ارث گذاشتن مال حلال از حقوق فرزند برگردن پدر» مدون شده است. این کتاب مطالبی در مورد «استحباب نشکستن استخوان عقیقه، پوشاندن اشتباهات از حقوق خردسال، تحصن اطفال سقط شده دم در بهشت و طلب ورود والدینشان، نماز والدین برای اصلاح فرزند، مسؤولیت والدین نسبت به اطاعت‌پذیری فرزند از خدا، پوشاندن لباس نورانی به والدین پاداش آموزش قرآن به فرزند، شاد شدن در روز قیامت پاداش شاد کردن فرزند و زیبایی هدف نشانه پاکی ولادت» را در خود جای داده است. از دیگر موضوعاتی که در این کتاب به آنها پرداخته شده «آموزش نوشتن، شنا، تیراندازی و ارث حلال، حقوق فرزند بر گردن پدر، تربیت خوب، بهترین هدیه پدر به فرزند، سه وظیفه پدر در حق فرزند، امر کردن پسر به نماز و شستن دست و صورت در هفت‌سالگی، بودن پسر در گرو عقیقه، تأثیر کندر در محبوب شدن دختر نزد شوهر، حسنه و نیکی بودن دختر، حقوق دختر بر گردن دختر و عنایت ویژه خدا به روزی دختر» است. در این کتاب در مذمت جلوگیری از بچه‌دارشان به خاطر سختی تربیت می‌خوانیم: «به نقل از بکر بن صالح: به امام کاظم علیه‌السلام نوشتم: من، پنج سال است که از بچه‌دار شدن، خودداری کرده‌ام و این به دلیل آن است که همسرم آن را نمی‌پسندد و می‌گوید: به خاطر کمی مال، تربیت آنان برای من سخت است. نظر شما چیست؟ امام علیه‌السلام در پاسخ نوشت: «فرزند طلب کن؛ زیرا خداوند روزی آنان را می‌دهد».
در این کتاب روایتی از پیامبر خدا صلی‌الله علیه و آله در مورد تأثیر کندر در زیادشدن عقل فرزند نوشته شده که فرمود: «به زنان باردارتان کندر دهید؛ زیرا عقل کودک را زیاد می‌کند.» در روایتی دیگر فرمود: «به زنان باردار خود، کندر دهید؛ زیرا کودک، اگر در شکم مادر با کندر تغذیه شود، قلبش محکم و عقلش زیاد می‌شود.
نویسنده در رابطه با بیزاری پیامبر از والدین بی‌اعتنا به واجبات فرزند نوشته است: «پیامبر صلی‌الله‌علیه وآله به برخی کودکان، نگاه کرد و فرمود: وای بر کودکان آخرالزمان از دست پدرانشان. گفته شد: ای پیامبر خدا از پدران مشرکشان؟ فرمود: نه از پدران مؤمنشان که چیزی از واجبات را به آنان نمی‌آموزند و چون فرزندانشان، خود بیاموزند، آنان را باز می‌دارند و نسبت به آنان از (داشتن) چیز اندکی از دنیا راضی می‌شوند. من از آنان بیزارم و آنان نیز از من بیزارند». در بخش‌هایی از این کتاب می‌خوانیم:
یادگیری کودکان به‌وسیله بازی
هر چه بازی و تفریح کودک بیشتر باشد شادی و سلامت او بیشتر است زیرا کودک در حین بازی تمام وجود و زندگی خود را تسلیم شادی و نشاط می‌کند و نیز از طریق بازی است که کودک خردسال راه و رسم سازندگی و معاشرت با اشخاص دیگر را یاد می‌گیرد. از راه تجربه می‌فهمد که اگر با دیگران همکاری و معاونت نماید می‌تواند برای خود دوستانی جلب کند و نیز یاد می‌گیرد که زمانی پیشرو و رهبر و گاهی پیرو و هوادار بودن ، خود نوعی تفریح و سرگرمی است. بازی با دیگران این فرصت را به او می‌بخشید که لذت بخشش و قبول پیشکش را نیز درک کند؛ زیرا این‌ها مسائلی است که کسی به کودک نخواهد گفت بلکه بایستی خود از راه تجربه یاد بگیرد و بکار بندد ( صفحه 157 ).
چاقی عامل بلوغ زودرس
یکی از نظریه‌هایی که می‌تواند چگونگی بلوغ را شرح دهد، تحریک شروع بلوغ توسط هورمون لپین است که در بافت‌های چربی ساخته شده و ترشح می شود. محققان معتقدند که دختران در هر نسل چاق‌تر و سنگین تر از نسل قبلی می شوند و میزان بافت های چربی بدنشان بیشتر می شود و به این ترتیب میزان هورمون لپین بدنشان بیشتر از نسل‌های قبلی می شود. به گفته دانشمندان دختران امروزی، شیرینی جات و تنقلات بیشتری نسبت به مادرها و مادر بزرگ هایشان می خورند و در عین حال میوه و سبزیجات تازه کمتر مصرف می کنند و شیرینی و چربی باعث چاقی می‌شود ( صفحه 171 ).
تغییرات روانی دوران بلوغ نوجوانان
این تغییرات در سه بعد هیجانی ، خلقی و رفتاری اتفاق می افتد. در بعد رفتاری: پرخاشگری و تند خویی، گوشه گیری و یا هر گونه فعالیت و رفتارهای گاه متضاد دیگر به دلیل تغییرات بلوغ و ناشی از تاثیرات هورمونی است.
در بعد خلقی: افسردگی نا امیدی ، غمگین ، شادی بی حد ، احساس تنفر از آشنایان و دوستان عدم تمایل به درس خواندن و علایمی دیگر ظاهر می شود که آنها هم به دلیل ترشحات هورمونی است . در بعد هیجانی: احساسات جدیدی در نوجوان ظاهر می شود . از چیزهای بسیار معمولی لذت بی حد می برد . از مسائل بسیار مهم زندگی خیلی ساده و بی تفاوت عبور می کند . احساس می کند درس خواندن مهم ترین کار دنیا و یا برعکس عملی زاید و غیر لازم است و کم و زیاد شدن نمرات درسی مصیبتی بزرگ تلقی می شود. در این مورد هم نظیر دو مورد دیگر نقش هورمون های جنسی و صفات شخصیتی ارثی اثبات شده است و می بایست به نوجوان قبل از شروع علایم اطلاع کافی را داد تا بداند چرا این‌گونه شده است ( صفحه 197 ).
راه‌هایی جلوگیری از ترس کودکان
1 - به ترس‌های کودکان بیش از حد واکنش نشان ندهید.
2 – یک پاسخ منطقی به کودک می‌تواند جلوی پیشرفت ترس او را بگیرد.
3 – از مسخره کردن ، عصبانی‌شدن و انتقاد بی‌موقع ، پرهیز کنید تا اضطراب کودک را کنترل نمایید.
4 – از جمله چه بچه ترسویی ! استفاده نکنید.
5 – کودک را حمایت کنید تا اطمینان کند از چیزی که در اتاق می‌ترسد وجود خارجی ندارد.
6 – ترس کودک را ارزیابی کنید تا آگاهی بیشتری نسبت به ترس او بیابید.
7 – از کودک بخواهید میزان ترسش را مشخص کند تا بتوانید هنگام رویارویی او را در موقعیت‌های ترسناک کنترل کنید و ... ( صفحه 442 ).
لوس شدن کودک
کودک لوس چند نشانه دارد
1 – توقع توجه بیش‌ازحد: کودک لوس انتظار دارد بیش‌ازحد به او توجه شود. بکوشید زمانی که در این اندیشه نیست، بیشتر به او توجه کنید تا نیاز عاطفی‌اش برآورده شود اما زمانی که انتظار توجه دارد، به او بی‌توجهی کنید.
2 – درخواست‌های غیرمنطقی و افراطی: او دائم درخواست دارد و توجه نمی‌کند که امکان پاسخگویی برای شما وجود دارد یا نه، بدین‌جهت گاهی هنگام آشپزی یا زمان فعالیت‌های دیگر شما خواسته‌ای را مطرح می‌کند و برای آن اصرار می‌ورزد . در چنین موقعیتی از روش سوزن گرامافون گیرکرده استفاده کنید؛ یعنی یک جمله ( وقتی کارم تمام شد ) را بعد از هر بار تقاضای او تکرار کنید . توجه داشته باشید که تسلیم گریه یا قشقرق او نشوید .
3 – بدخلقی و ناله برای هر چیزی: کودک لوس برای رسیدن به خواسته‌هایش بدخلقی و ناله می‌کند. در چنین موقعیتی برای سنین پایین ( زیر 6 سال ) از روش حواس‌پرت کردن استفاده کنید و برای سنین بالاتر استدلال بیاورید و اگر نپذیرفت، از اصل خاموشی استفاده کنید.
4 – حرکات بدنی خاص: کودک لوس انگشتانش را به هم می‌بافد، لب‌هایش را غنچه می‌کند و صدایش را می‌کشد. همین‌که نشانه‌های آغاز این‌گونه حرکات بدنی را مشاهده کردید، فعالیت مثبتی مانند خواندن شعر، سرود یا آیه و روایتی را که آموخته است، جایگزین کنید ( صفحه 721 ).