غذاخوردن در هر کشوری آداب و سبک خاص خود را دارد؛ مثلاً آدابی که چینی‌ها، ژاپنی‌ها یا ایتالیایی‌ها هنگام غذا خوردن رعایت می‌کنند با سبک و آیین غذا خوردن ما ایرانی‌ها تفاوت‌های زیادی دارد.
در سبک و آداب غذا خوردن ما ایرانی‌ها برتری‌ها، مزایا و ویژگی‌هایی گنجانده شده که برگرفته از سنت وآموزه‌های دینی‌مان است که توجه به آن سهم بسزایی در حفظ سلامت و ایفای شخصیت ما دارد که متأسفانه این آداب و آموزه‌های ارزشمند در حال تحریف و تغییر بوده و نیاز به احیا دارد.
نسل جوان ما تقریباً با آن سفره‌هایی که روی زمین پهن می‌شد و خانواده دور آن می‌نشستند، بیگانه است و در نتیجه بعضی آداب صحیح غذا خوردن به سبک ایرانی و اسلامی را نیز نمی‌دانند. اغلب جوانان ما به غذاهای فرنگی و سرپایی که اغلب ساندویچی است و در سینی‌های تک‌نفره ارائه می‌شود عادت کرده‌اند، سفره جای خود را به میز، و غذاهای اصیل و سنتی ایرانی جای خود را به غذاهای کنسروی و فرنگی داده ضمن این‌که آداب خوردن غذاهای فرنگی جایگزین آداب غذاهای اصیل ایرانی شده است، اما آیا می‌دانید بر طبق آموزه‌های دینی و تغذیه‌ای غذا خوردن دور سفره چه آدابی دارد؟
بد نیست بدانید بر اساس تحقیقات انجام‌شده هنگامی‌که با افراد موردعلاقه‌مان بخصوص همسر، فرزند و پدر و مادر غذا می‌خوریم هورمون‌هایی در بدن ترشح می‌شود که به هضم و جذب غذا کمک کرده و از استرس و اضطراب می‌کاهد.
سر سفره به حقوق یکدیگر احترام بگذاریم
شاید افرادی را دیده باشید که در یک مهمانی هنگام خوردن غذا آداب صحیح یا حریم ادب را رعایت نمی‌کنند یا به غذاهایی که در جلوی آنان قرار گرفته قانع نیستند و مدام در حال تقلا برای رسیدن به بهترین و بیشترین‌های سفره هستند یا دیده‌اید کسانی را که مدام در حال شمارش لقمه غذای دیگران و به استهزا گرفتن آنان هستند.
در این خصوص اهل‌بیت (ع) ضمن این‌که بر حضور جمع خانواده کنار سفره تأکید فراوانی داشته‌اند آداب مخصوصی را نیز رعایت می‌کردند. از جمله این‌که پیامبر (ص) افراد را از نگاه بیش‌ازاندازه به لقمه و دهان دیگران بر سر سفره بر حذر می‌داشتند، چراکه این نگاه آن‌ها را معذب کرده و آرامش فرد را برای خوردن سلب می‌کند. ازاین‌رو ایشان برای ایجاد فضایی آرام و خودمانی، اغلب سفره‌های دراز برپا می‌کردند و به کسانی که روبه‌رویشان می‌نشستند غذا تعارف کرده و همین‌طور لقمه‌ای برای آن‌ها می‌گرفتند و هیچ عجله‌ای برای کنار کشیدن از سفره از خود نشان نمی‌دادند و همیشه صبر می‌کردند سفره به‌طور کامل جمع شود و بعد بلند می‌شدند، اما نکته مهمی را که حضرت رسول در مورد آداب سفره بسیار جدی مطرح کرده‌اند آن است که هنگام پهن شدن سفره هر کس باید هر آنچه را که پیش رویش گذاشته شده بخورد و باید به حقوق دیگران در آنچه در سفره غذاست احترام بگذارد. در غیر این صورت سبب بروز بددلی و تنفر در اطرافیان می‌شود و این درست مصداق افرادی است که وقتی با میز یا سفره‌ای پر از غذا مواجه می‌شوند با حالتی تهاجمی به دنبال بهترین و بیشترین‌های سفره‌اند.
«بسم‌الله» و «الحمدالله» یادمان نرود
هر فرد مسلمانی موظف است هنگام شروع به خوردن غذا نام خداوند را با گفتن بسم‌الله بر زبان بیاورد. همان عبارتی که بدون اغراق بیشتر ما در کنار سفره و با دیدن غذاهای رنگارنگ گفتن آن را فراموش می‌کنیم، اما باید بدانیم خداوند تعالی می‌فرماید آنچه را که نام خدا بر آن برده نشده، تناول نکنید. سنت پیامبر (ص) هم بر این بود که هر چیزی را که می‌خواستند میل کنند ـ حتی مقدار کمی نمک ـ بسم‌الله می‌گفتند. پس بهتر است بر سفره غذا بسم‌الله با صدای بلند گفته شود، چراکه نه‌تنها بلند گفتن آن مستحب است بلکه دیگران بخصوص نسل جوان امروزی را در صورت فراموشی به یادآوری وامی‌دارد و هنگامی‌که از غذا خوردن فارغ شدید الحمدلله بگویید و شکر نعمت به‌جای آورید و همچنین از میزبان تشکر کنید. این را هم بدانید قبل و بعد از خوردن غذا باید دست‌ها و دهان را با آب بشویید و خشک کنید، زیرا رعایت نکردن بهداشت سبب بروز بیماری و تنفر افرادی می‌شود که با شما سر یک سفره غذا می‌خورند.
غذای داغ نخوریم
پیامبر (ص) افراد را از خوردن غذای داغ منع می‌کردند و می‌فرمودند خداوند آتش را در غذای ما قرار نداده است و تأکید داشتند غذای داغ نه‌تنها برای سلامت زیان‌آور است، بلکه موجب می‌شود فرد با عجله غذایی را بخورد که طعم آن چندان مشخص نیست. در طب جدید هم ثابت شده است از آنجا که بافت‌های بدن با غذاها و نوشیدنی‌های داغ هماهنگ نیست، خوردن آن می‌تواند سرعت تخریب و تکثیر سلول‌های بدن را افزایش داده و احتمال ایجاد تومور و ریسک ابتلا به سرطان مری را افزایش دهد. همچنین غذای داغ می‌تواند روی ساختار مینای دندان اثر منفی گذاشته و موجب تضعیف معده و تهوع و در نتیجه کم غذایی شود.
هنگام خوردن غذا حریم را رعایت کنیم
در دانش پزشکی و آموزه‌های دینی آمده که بهتر است نیم ساعت برای صرف غذا زمان بگذاریم و در این مدت خوب غذا را بجویم تا آن را راحت‌تر هضم کنیم. به فرمایش امام صادق (ع) غذا خوردن را طولانی کنید زیرا لحظاتش از عمرتان محسوب نمی‌شود. در شروع خوردن، سبک‌ترین غذاها را انتخاب کرده و مستحب است خوردن غذا را از کنار بشقاب، نه از وسط و بالای آن شروع کنید. غذا را با دهان بسته بجوید و زمانی که دهانتان پراست صحبت نکنید. به اندازه دهانتان لقمه بردارید و بگذارید لقمه اول از گلویتان پایین برود و سپس لقمه بعدی را بردارید.
آنچه را که از غذا در سفره می‌ریزد برای حیوانات بگذارید. غذاهایی چون مرغ و بره درسته را با ابزار خود جدا کنید و از تماس مستقیم دست بپرهیزید. تکه نان، مرغ یا گوشت استخوان‌دار، ساندویچ و چیپسی را که در ظرفتان قرار دارد، مجازید با دست بخورید. بشقابتان را بیش از حد پرنکنید و در زمان خوردن غذا سعی کنید با دیگران هماهنگ شوید. غذا را به شکلی رغبت‌انگیز و جذاب میل کنید. هنگام خوردن، لقمه‌ها را مزه‌مزه کنید و فقط روی خوردن خود تمرکز کنید تا بتوانید بیشترین لذت را از عطروطعم غذا ببرید.
در شروع خوردن، سبک‌ترین غذاها را انتخاب کرده و مستحب است خوردن غذا را از کنار بشقاب، نه از وسط و بالای آن شروع کنید. غذا را با دهان بسته بجوید و زمانی که دهانتان پراست صحبت نکنید. به اندازه دهانتان لقمه بردارید و بگذارید لقمه اول از گلویتان پایین برود و سپس لقمه بعدی را بردارید.
سر سفره سیگار نکشید. اگر نوشیدنی یا غذایی خواستید که با شما فاصله داشت خودتان بلند نشوید و از کسی که در نزدیکی غذاست کمک بگیرید. اگر غذا شور، شفته، سفت یا سرد شده بود شکوه و گلایه راه نیندازید، چون مهمانان تنها هدف شما از شرکت در این مراسم را خوردن غذا می‌دانند. اگر در مهمانی در حال صرف غذا بودید و آشنایی را دیدید بلند نشوید. تکان دادن سر یا دست کافی است، چراکه بلند شدن شما موجب ناراحتی هم‌نشینتان خواهد شد.
هنگامی‌که از خوردن فارغ شدید بشقاب را به جلو هل نداده و دستتان را روی زانو قرار دهید. برای خارج کردن غذا از لابه‌لای دندان‌هایتان با نخ دندان و خلال کردن عذرخواهی کنید و به دستشویی بروید. دست بردن به داخل دهان حتی مخفیانه برای اطرافیان بسیار زننده است. پس از صرف غذا از انجام حرکات سریع و شدید اجتناب کنید. بهترین حالت برای هضم و جذب مطلوب غذا، داشتن آرامش و حرکات خفیف است.
بر سر سفره لم ندهیم
از آموزه‌های دینی است که وقتی کنار سفره می‌نشینید بدن خود را به هیچ‌چیز تکیه ندهید و هیچ‌وقت ایستاده و سرپایی غذا نخورید. تکیه دادن بر یکی از دست‌ها و با دست دیگر غذا خوردن، تکیه دادن بر پهلو، پشتی یا بالش یا خوردن غذا به حالت دمر و درازکش روی زمین نه‌تنها برای سلامت مضر بوده، بلکه از اوصاف متکبران و ستمگران است.
چه کسانی زشت غذا می‌خورند؟
بر طبق آموزه‌های دینی، کسی که قبل از آوردن غذا گرسنگی خود را حفظ نکند و چشمانش را به در اتاق یا دست هرکسی که وارد اتاق می‌شود بدوزد. فردی که صدای جویدن و بلعیدن لقمه غذایش حسی زننده در اطرافیان ایجاد کند. شخصی که لقمه را در دهانش گذاشته و با انگشتانش آن را به زور در حفره دهان جا می‌دهد. کسی که غذا را از ظرفی به ظرف دیگر می‌ریزد تا خنک شود. فردی که نان یا غذایی را از ترس این‌که دیگری بخورد به‌سوی خودش می‌کشد یا نان را تکه‌تکه کرده و برای گرم شدن زیر ظرف غذا می‌گذارد و به‌قصد خوردن، چربی دستانش را با آن پاک می‌کند. کسی که کنار لقمه را با دندانش گاز زده و بعد آن را در ظرف غذایی چون خورش یا ماست می‌کند. شخصی که در حال جویدن لقمه است و قبل از آن‌که آن را قورت بدهد دهانش باز و چشمش به لقمه بعدی است!
نويسنده: فاخره بهبهاني