کتاب مطالعات شبکه‌های اجتماعی و سبک زندگی جوانان

نویسنده کتاب «مطالعات شبکه‌های اجتماعی و سبک زندگی جوانان» محمدصادق افراسیابی با مقدمه حسن بشیر است. این کتاب توسط انتشارات سیمای شرق منتشر شده است.

 نویسنده این اثر را با توجه به منویات مقام معظم رهبری در خصوص سبک زندگی اسلامی به رشته تحریر درآورده است. او در این کتاب تلاش کرده تا ابتدا به یک تعریف جامع از مفهوم "سبک زندگی" برسد و در این رهگذر مبانی آن را با تغییراتی که در وجوه مختلف اجتماعی از ساحت فضای مجازی ایجاد شده، مورد بررسی قرار داده است. نویسنده در خصوص چگونگی نگارش این اثر می‌گوید: موضوع سبک زندگی یکی از دغدغه‌های اصلی سیاستمداران و سیاست‌گذاران در تمامی کشورهای جهان است. اینکه چه عواملی بر سبک زندگی تأثیر می‌گذارد، موضوعی است که نظر بسیاری از سیاست‌گذاران را به خود جلب کرده و در تلاش‌اند تا به آن پاسخ دهند. سال گذشته مقام معظم رهبری تأکید ویژه‌ای داشتند که این عوامل تأثیرگذار بر سبک زندگی ایرانیان به ویژه جوانان شناسایی و تبیین شوند. ایشان در آن سخنرانی خود تأکید کرده بودند که باید بعد از احصا در اختیار سازمان‌ها و نهادهای مختلف کشور قرار گیرد. یکی از مسائلی که ایشان مطرح کردند، موضوع تأثیر فضای مجازی بر سبک زندگی اسلامی است. با توجه به این رویکرد، این اثر به رشته تحریر درآمد. 

وی ادامه می‌دهد: یکی از مباحثی که همیشه جزء دغدغه‌های اصلی جامعه ما در این زمینه بوده، تأثیر فضای سایبری و مجازی بر زندگی ایرانی اسلامی است. با وجود آنکه در حوزه فضای مجازی مطالعات خاصی صورت نگرفته است، اما همیشه شاهد تأثیرگذاری آن بر شیوه زندگی افراد بوده‌ایم. رسانه‌های اجتماعی به دلیل فضای تعاملی و محاوره‌ای بودنش، تأثیر بسیاری بر اعضای این شبکه اجتماعی می‌گذارد. با توجه به تمامی این موارد، مراحل نگارش «مطالعات شبکه‌های اجتماعی و سبک زندگی جوانان» با همکاری استاد حسن بشیر آغاز شد. این نویسنده با بیان اینکه در وهله نخست این اثر نگاهی به مفهوم "شبکه" داشتیم، ادامه می‌دهد: در این راستا با دو نگاه مواجه شدیم؛ نگاه نخست بر این دلالت داشت که رسانه‌های اجتماعی نمادی از صمیمیت می‌دانند و دسته دوم؛ گروهی هستند که شبکه‌های مجازی را تجاوز کننده به حریم شخصی افراد در نظر می‌گیرند. در این بخش به دیدگاه‌های مختلف در این حوزه تأمل داشتیم و نقطه نظرات کارشناسانی چون پریس را مورد مطالعه قرار دادیم.

نویسنده می‌افزاید: در ادامه نیم‌نگاهی به تاریخچه این دیدگاه‌ها در ایران و جهان داشتیم و بعد از آن به تعریفی از "سبک زندگی" بر مبنای اصول و روش‌های علمی پرداختیم. متأسفانه موضوع سبک زندگی موضوعی است که افراد نظرات مختلفی را راجع به آن دارند که البته برخی از این نظرات، برداشت‌های شخصی افراد است. در این میان به منابع متعدد علمی و یدنی رجوع کردیم. یکی از منابع مهم مطالعاتی ما در این زمینه کتاب "دین و سبک زندگی" نوشته حجت الاسلام و المسلمین سعید مهدوی کنی بود. رجوع به این آثار بر این اساس بود که سبک زندگی ما بر اساس مبانی دینی تعریف می‌شود. در کنار این مباحث، به موضوعات جدید دیگری مانند تأثیر شبکه‌های اجتماعی در بهبود و گسترش وضعیت سبک زندگی دینی هم پرداختیم.در این مبحث ارائه شد که حوزه دین در شبکه‌های مجازی ظرفیت ناشناخته‌ای دارد که باید از آن استفاده کرد. شبکه‌های اجتماعی دینی می‌تواند در تمامی شاخصه‌های سبک زندگی اسلامی و توحیدی مفید باشد، اگر از ان ظرفیت استفاده کنیم. 

وی ادامه می‌دهد: تأثیر شبکه‌های مجازی را بر شاخص‌های مختلف زندگی اعم از گفتمان، پوشش، همسریابی، روابط دوستانه، فعالیت‌های سیاسی و... مطالعه کردیم. در این میان از نظرات و پژوهش میدانی هم استفاده کردیم. ما در طی سال‌های اخیر به مشکلات و معضلات فراوانی مواجه می‌شویم، اما ریشه‌یابی نمی‌کنیم. در حال حاضر فضای مجازی به تهدید مبدل شده، در صورتی که می تواند یک فرصت به شمار بیاید، به شرط اینکه با سیاست از قبل تعیین شده با آن برخورد کنیم. 

این نویسنده به بخش پایانی کتاب اشاره می‌کند و می‌افزاید: در بخش‌های دیگر اثر نیز نظریه جهانی شدن سعیدرضا عاملی و کاستلز را مطرح کردیم و به این نتیجه رسیدیم که صرف نظر از انجام هر گونه پژوهش، اثبات نوعی ارتباط میان عضویت و حضور در شبکه‌های اجتماعی اینترنتی و سبک زندگی جوانان در چارچوب نظریه دو جهانی شدن عاملی و جامعه شبکه‌ای کاستلز امری ممکن است. در فصول پایانی اثر نیز ابتدا نظرسنجی پیمایشی با کاربران صورت گرفته و بعد نتایج آن اعلام شده است.

در فصل اول این کتاب با مفهوم شبکه های اجتماعی بیشتر آشنا شده و مولف ضمن ارائه تعریفی از شبکه های اجتماعی اینترنتی نوشته است: به اعتقاد پریس افراد ادراکات متفاوتی از یک جامعه مجازی دارند. به طوری که برای برخی، این جوامع، صمیمیت، اطمینان بخشی از گپ زدن و کمک کردن افراد به یکدیگر را به همراه دارد و برای برخی دیگر این جوامع تصور تاریکی از توطئه براندازی و رفتار جنایی و تجاوزگرانه به حیطه خصوصی را ایجاد می کند.

فصل دوم کتاب به تاریخچه ی شبکه های اجتماعی اینترنتی می پردازد.

در این فصل آمده است: عنوان شبکه های اجتماعی اینترنتی با قالب امروزی برای نخستین بار در سال 1960 در دانشگاه ایلینویز ایالات متحده آمریکا مطرح شد اما مفهوم شبکه های اجتماعی در ایران به طور گسترده حدودا در سال 1383 هجری شمسی با حضور شبکه اجتماعی «اورکات» در میان کاربران ایرانی رواج پیدا کرد.

فصل سوم به سبک زندگی از نگاه اندیشمندان پرداخته و عنوان می کند: بسته به اینکه ما بخواهیم موضوع سبک زندگی را از منظر کدام رویکرد و از نظر کدام نظریه پرداز بررسی کنیم به تعاریف گوناگونی خواهیم رسید. با دقت در تعاریف مختلف می توان گفت سبک زندگی، مجموعه ای از طرز تلقی ها، ارزشها، شیوه‌های رفتاری، حالات و سلیقه ها است.

فصل چهارم کتاب به رابطه میان شبکه های اجتماعی و سبک زندگی جوانان پرداخته است. در این فصل آمده است: صرف نظر از انجام هر گونه پژوهش، اثبات نوعی ارتباط میان عضویت و حضور در شبکه های اجتماعی اینترنتی و سبک زندگی جوانان در چارچوب نظریه دو جهانی شدن عاملی و جامعه ی شبکه ای کاستلز امری ممکن است.

در فصل پنجم با نظرسنجی پیمایشی آشنا شده و در نهایت در فصل ششم نتایج انجام یک نظر سنجی پیمایشی در میان کاربران بزرگترین شبکه اجتماعی ایرانیان (کلوب) در خصوص رابطه ی میان عضویت در شبکه های اجتماعی اینترنتی و شاخصه های مختلف سبک زندگی منتشر شده است. بررسی رابطه میان عضویت در شبکه های اجتماعی اینترنتی با سبک زندگی مجازی افراد، تاثیر عضویت در شبکه های اجتماعی بر نحوه پوشش و ادبیات محاوره ای افراد و بررسی رابطه میان عضویت در شبکه های اجتماعی و شیوه ی همسریابی افراد از جمله مواردی است که در این فصل مورد ارزیابی قرار گرفته است.