اقناع، فرایندی ارتباطی است که هدف اساسی آن، انتقال محتوا با تأثیرگذاری بر مخاطب است. بر اساس تعاریف، تبیین‌ها و شیوه‌های اقناعی موجود که برخاسته از دنیای غرب است و با اذعان برخی از اندیشمندان عرصه ارتباطات، تأثیرگذاری اقناعی در بسیاری از موارد در وضعیتی تحمیلی و با فریب اقناعی حاصل می‌شود. فقه ارتباطات که رشته‌ای نوظهور محسوب می‌شود با پرسش‌های مهمی در این زمینه روبه‌روست؛ جواز یا عدم جواز اقناع مخاطب، اساسی‌ترین مسئله جهت بررسی فقهی است؛ طبق واژه‌های مرتبط و کاربردهای هم‌معنای اقناع در مسائل فقهی، می‌توان جواز اقناع مخاطب را استنباط نمود؛ در بررسی فقهی واژه‌های تبلیغ، دعوت، حکمت، جدال احسن و امر‌به‌معروف و نهی‌از‌منکر، آزادی اندیشه انسانی و عدم الزام فکری، قابل استخراج است که با توجه به درهم تنیدگی این اصطلاحات با اقناع اندیشه مخاطب، می‌توان بر اقناع اندیشه مُهر تأیید زد؛ نتیجه اینکه از حکم به جواز اقناع اندیشه مخاطب، بر اساس منابع فقهی، معیارهایی به دست می‌آید؛ آزادی اندیشه انسانی، اولین معیار اقناع است که در تبیین ویژگی‌های انسانی مرتبط با موضوع اقناع و از تعامل علم و قدرت حاصل می‌شود؛ بر این اساس در فرایند اقناع باید آزادی اندیشه مخاطب حفظ شود؛ دومین ضابطه، استخدام ابزارهای مشروع است و با توجه به مبانی فقه اسلامی، هدف، وسیله را توجیه نمی‌کند؛ از این‌رو نیز آیات و روایات و ابواب فقهی بر آن تصریح می‌کنند؛ ملاک سوم، جواز تکرار فرایند اقناع است که از تائید عبارات فقها بر جواز تکرار امر‌به‌معروف و نهی‌از‌منکر و دلالت آیات و روایات بر استمرار هدایت استنباط می‌شود.
الإقناع هو عملية ارتباط هدفها الرئيسي هو نقل المحتوى من خلال التأثير على الآخرين.
ووفقا للتعاريف، فإن البيانات والأساليب المقنعة الموجودة والتي نشأت من عالم الغرب، حسب زعم بعض الخبراء في مجال التواصل؛ يتم الحصول على التأثير المقنع في كثير من الحالات عن طريق التحميل أو الخدعة المقنعة.
يواجه فقه التواصل الذي يُعدُّ فرع جديد أسئلة هامّة في هذا الصدد، جواز أو عدم جواز إقناع الآخرين، المسألة الأساسية هي الدراسة الفقهية، و وفقا للمصطلحات والاستخدامات ذات الصلة لمعنى الإقناع في المسائل الفقهية؛ يمكن استنباط جواز إقناع الآخرين، ويمكن استخراج هذه المصطلحات في البحوث الفقهية: التبليغ، الدعوة، الحكمة، المجادلة بالتي هي أحسن، الأمر بالمعروف والنهي عن المنكر، الحرية الفكرية للإنسان وعدم الإجبار الفكري، و يمكن تأييد جواز الإقناع في التأمل بالعلقة الموجودة بين هذه المصطلحات مع مسألة الإقناع الفكري على الآخرين.
وبعد صدور الحكم بجواز الإقناع الفكري على الآخرين يمكن الحصول على بعض المعايير استنادا على المصادر الفقهية، وحرية الفكر الإنساني هو المعيار الأول للإقناع والذي يحصل من بيان خصائص الإنسان المتعلّقة بقضية الإقناع والتفاعل الموجود بين العلم والقدرة، وبناء على ذلك، ينبغي مراعاة الحرية الفكرية من الطرف الآخر في عملية الإقناع. والمعيار الثاني هو استخدام الأدوات الشرعية، ووفقا لمبادئ الفقه الإسلامي؛ الغاية لا تبرّر الوسيلة، والآيات والروايات تؤكّد على ذلك، وكذلك تصرّح ذلك الأبواب الفقهية. والمعيار الثالث هو جواز تكرار عمليّة الإقناع الذي يُستنبط من مؤيدات كلام الفقهاء في جواز تكرار الأمر بالمعروف والنهي عن المنكر، وممّا دلت عليه الآيات والروايات على استمرار الإرشاد.
Analyzing the issue of permitting the persuasion of Audience in jurisprudential sources
Hossein Hajipour*
Persuasion is a communication process whose main purpose is to convey content by influencing on the audience. According to the definitions, the existing persuasive explanations and practices that arise from the western world and, with the acknowledgment of some connoisseurs in the field of communication, in a number of situations the persuasive effect is obtained in a condition imposed by convincingly deceive. The jurisprudence of communication, which is an emerging field, is faced with important questions in this regard. The permission or lack of authorization of the audience's persuasion is the most fundamental issue for jurisprudential review. According to related terms and uses of the meaning of persuasion in jurisprudential issues, one can infer the permission of the audience's persuasion. in the jurisprudential review of the words of preaching, invitation, wisdom, effective dialogue, doing well-known good and forbidding evil , the freedom of human thought, these words are extractable, which can be confirmed on the persuasion of the thought, with the persuasion of the opinion of the audience. After the permission of the persuasion of the opinion of the audience, based on the sources of jurisprudence is achieved; we can receive to several criteria in this regard. The freedom of human thought is the first criterion of persuasion that derives from the interaction of humanity with the subject of persuasion. Accordingly, in the process Persuasion, the freedom of opinion of the audience must preserve. The second criterion is the recruitment of legitimate instruments according to the principles of Islamic jurisprudence, such as "the means does not justify the purpose". The third criterion is the permission to repeat the process of persuasion, which infers from verses and narrations about the continuity of guidance.
Key words: Persuasion, Freedom of Thought, preaching, Legitimate Instruments, Commitment to the goods, jurisprudence of Communications.
* . PhD Student of Islamic Ethics in Quran and Hadith University.