۱ - مقدمه
میلیون‌ها خانواده در سراسر جهان هر روز از اینترنت برای آموزش، تحقیق، خرید، فعالیت‌های بانکی، اشتراک عکس، بازی، دانلود فیلم و آهنگ، اتصال به دوستان، یافتن دوستان جدید و ... استفاده می‌کنند. با وجود فواید بی‌شمار، فرصت‌ها و راحتی‌ها، خطرات آن به صورت فزاینده‌ای در حال افزایش بوده و هر روز خطرات جدیدی بروز پیدا می‌کنند. کاربران اینترنت، علاوه بر نصب نرم‌افزارهای امنیتی مطمئن از شرکت‌های قابل اعتماد که رایانه را از در مقابل هکرها محافظت کنند، لازم است برخی قوانین پایه‌ای امنیت اینترنت را نیز رعایت کنند.
همزمان با اتصال اعضای خانواده به اینترنت، آموزش امنیت فضای مجازی، فارغ از سن افراد، باید شروع شود. به این نکته نیز توجه داشته باشید، اگر شما رایانه شخصی در منزل خود ندارید، اما این وسیله در سایر جاها در دسترس است. پس آگاهی از اصول اولیه امنیت فضای مجازی برای همگان ضروری است. در این بین کودکان به دلیل کنجکاوی و نیز عدم آگاهی کافی از کلیه خطرات کار با رایانه و اینترنت بیشتر در معرض خطر هستند. رایانه‌ها همانقدر که برای کودکان بسیار مفید هستند، مضراتی نیز دارند. به طور خیلی ساده، لازم است که مدت زمان کار را رایانه کنترل شود تا کودکان با دوستان و همسالانشان بازی کنند.
اینترنت در عین حال که بسیار مفید است، می‌تواند بستر بسیار مناسبی برای افرادی باشد که قصد سوء استفاده، ایجاد مزاحمت و … را دارند. وجود افراد بی اطلاع، سهولت در برقراری ارتباط، ناشناس بودن و … اینترنت را بستری مناسب برای فعالیت این افراد کرده است. این سوءاستفاده‌ها می‌تواند شامل فریب کودکان، فروش مواد مخدر، کلاهبرداری‌های رایانه‌ای و ... باشد. کودکان به خاطر زود باوری و کنجکاوی، سوژه‌های مناسبی برای این‌گونه افراد هستند. سوء استفاده از کودکان می‌تواند حتی به مزاحمت و یا به آسیب جسمی به آنان ختم گردد.
در این نوشتار سعی داریم به مواردی که والدین باید در مورد کودکانشان در استفاده از رایانه و اینترنت توجه داشته باشند، بپردازیم. به امید اینکه این راهنما بتواند به والدین در حفاظت از کودکان و نوجوانان از خطرات اینترنتی کمک نماید.
قبل از ورود به بحث، ابتدا چند تعریف ابتدایی را بیان می‌کنیم.
۱.۱ تعریف قانون از کودکان
کودکان و نوجوانان در قانون اساسی کشور جمهوری اسلامی ایران، به افرادی که به سن ۱۸ سال تمام هجری شمسی نرسیده‌اند، اطلاق می‌گردد۱. بر اساس این قانون هر گونه اذیت و آزار کودکان و نوجوانان که موجب شود به آنان صدمه جسمانی یا روانی و اخلاقی وارد شود و سلامت جسم و روان آنان را به مخاطره اندازد، ممنوع است.
۱.۲ جرایم رایانه‌ای مرتبط
برخی از مواردی که در قانون جرایم رایانه‌ای به آنها اشاره شده است، و در این نوشتار به آنها اشاره می‌شود، عبارتند از:
انتشار، توزیع و معامله محتوای خلاف عفت عمومی (مبتذل و مستهجن)
انجام هر گونه فعالیت تجاری و اقتصادی رایانه‌ای مجرمانه مانند شرکت‌های هرمی
انتشار محتوای حاوی تحریک، ترغیب، یا دعوت به اعمال خشونت آمیز و خودکشی
تبلیغ و ترویج مصرف مواد مخدر، مواد روان گردان و سیگار
تحریک، تشویق، ترغیب، تهدید یا دعوت به فساد و فحشا و ارتکاب جرایم منافی عفت یا انحرافات جنسی
دسترسی غیر مجاز به داده دیگران
۲- تهدیدها
۲.۱ کودکان و نوجوانان در اینترنت به دنبال چه هستند؟
کودکان و نوجوانان هم مانند بزرگسالان، در اینترنت به دنبال ارتباط با دوستانشان، بدست آوردن اطلاعات و یا گرفتن فایل هستند. برخی از سایت‌ها و نرم‌افزارهایی که کودکان و نوجوانان معمولا از آنها استفاده می‌کنند، عبارتند از:
- مرورگرهای وب
- نرم‌افزارهای چت و ارتباطات
- نرم‌افزارهای دریافت فایل
- سایت‌های جستجوگر
- سایت‌های دوست‌یابی یا شبکه‌های اجتماعی
- سایت‌های تفریحی و اخبار
- وبلاگ‌ها
باید توجه داشت که بعضی از سایت‌ها، سایت‌های مخربی هستند و می‌توانند تاثیر منفی بر رایانه و یا حتی بر کودکان و نوجوانان داشته باشند. برای مقابله با این تهدیدات باید آنها را شناخته و راه حل مقابله با آنها را آموخت.
۲.۲ چه خطراتی شما و کودکان و نوجوانان شما را تهدید می‌کند؟
زمانی که در اینترنت مشغول جستجو و یا چک کردن ایمیل‌های خود هستید، در معرض حمله هکرها و یا سایت‌های مخرب قرار دارید که معمولا هدف اصلیشان دسترسی به رایانه‌ها برای بدست آوردن نام‌های کاربری و رمز عبور، بدست آوردن اطلاعات کارت‌های اعتباری و مواردی از این دست است. در صورتی که ابزارهای مناسب بر روی رایانه نصب نشده باشد و یا اگر فرد استفاده کننده دانش و یا توجه کافی نداشته باشد ممکن است رایانه مورد حمله قرار بگیرد.
کودکان و نوجوانان به خاطر زودباوری و سادگی به راحتی فریب خورده و گاهی اوقات خود مورد سوء استفاده قرار می‌گیرند. افراد سودجو ممکن است از این مساله سوء استفاده کرده و حتی پس از آشنایی با کودکان با آنان ملاقات‌های حضوری داشته و از کودکان برای انجام کارهای غیر قانونی خود بهره ببرند.
از این رو سیستم‌های رایانه‌ای که به نرم‌افزارهای امنیتی مجهز نباشند، سیستم‌های ایده‌آلی برای افراد ناباب هستند. در ادامه به دو مورد کلی در زمینه امنیت سیستم‌های رایانه‌ای اشاره شده است:
آسیب‌پذیری: آسیب‌پذیری به ضعف‌های برنامه نویسی گفته می‌شود که می‌تواند مورد سوء استفاده قرار گیرند. برای جلوگیری از این سوء استفاده‌ها باید سیستم‌های خود را به صورت دایمی به روز نمایید تا وصله‌های امنیتی که توسط شرکت تولید کننده نرم‌افزارها برای برطرف کردن این مشکلات ارائه می‌شود، بر روی رایانه شما نصب شود.
بدافزارها: بدافزار به نرم‌افزارهایی گفته می‌شود که به منظور دسترسی به رایانه، دزدی اطلاعات و … نوشته شده‌اند. برای مقابله با بدافزارها حتماً بر روی سیستم خود آنتی ویروس نصب نمایید و همیشه آن را به روز نمایید تا بتواند آخرین بدافزارها را شناسایی نماید. همچنین نرم‌افزارهای خود را از سایت‌های معتبر و یا مراکز توزیع معتبر دریافت کنید و قبل از نصب، آنها را با آنتی ویروس خود اسکن کنید.
به طور کلی، برای مقابله با تهدیدات اینترنتی، رایانه شما باید مجهز به آنتی ویروس و دیواره آتش و نظارت والدین باشد.
آنتی ویروس: آنتی ویروس‌ها می‌توانند با اسکن کردن رایانه و برنامه‌های موجود در آن، بدافزارها را شناسایی کنند و آنها را از رایانه حذف نمایند.
دیواره‌های آتش: دیواره‌های آتش نرم‌افزارهایی هستند که امنیت دسترسی برنامه‌ها را به اینترنت تامین می‌کنند.
نرم‌افزارهای نظارت والدین: این نرم‌افزارها به شما کمک می‌کنند که محدودیت‌هایی برای بازدید از سایت‌ها و ... تعریف نمایید. با این اقدام نمی‌توان از سایت‌هایی که مورد تأیید نیستند بازدید کرد.
منبع: www.aftana.ir