نویسنده کتاب خودسازی برای خودشناسی، مریم سادات زیارتی است، این کتاب توسط پژوهشکده باقرالعلوم(ع) منتشر شده است. کتاب از «مقدمه و سه بخش: کلیات، معرفت حصولی به نفس (علمالنفس) و معرفت حضوری به نفس» گردآوری شده که هر بخش دارای فصولی است. در مقدمه این کتاب آمده است: «به طور اجمال باید گفت: انسان، در اولین گام برای رسیدن به شناخت حضوری خود باید بداند که از چه ابعادی، تشکیل شده و ویژگی هر بعد، کدام است؟ هر یک از ابعاد انسانی، چه نیازهایی دارند؟ عظمت روح خود را بشناسد. سپس بیاموزد که راه تعدیل قوای نباتی و حیوانی و به فعلیت رساندن قوای انسانی چیست؟
بخش اول کتاب به فصلهای با موضوعاتی همچون «ماهیت خودشناسی، آثار خودشناسی و ارتباط خودشناسی با خودسازی» پرداخته که فصل اول به مباحث حقیقت خود، حقیقت شناخت و حقیقت خودشناسی پرداخته و فصل دوم آثار خودشناسی حصولی و آثار خودشناسی حضوری را مورد بررسی قرار داده است.
نویسنده درباره مشاهده عوالم مجرد از ماده مینویسد: «از جمله اموری که عارف به نفس، بدان دست مییابد، دیدن چیزهایی است که دیگران از دیدن آنها عاجزند؛ چه این که هر چیزی که در جهان طبیعت یافت میشود، وجودهای دیگری در عوالم سهگانه پیش از خود نیز دارد، این عوالم عبارتند از: عالم مثال یا ملکوت، عالم عقل یا جبروت، عالم لاهوت، بدین معنا که هر چه در جهان، موجود است، دارای وجودی مثالی است که با صورت مثالی، مشاهده میشود و وجودی عقلی دارد که به حقیقت عقلی او میتوان دست یافت و نیز دارای وجود الهی است
بخش دوم از فصول «چگونگی پیدایش نفس انسان، رابطه روح با بدن، مراتب نفس» تشکیل شده که فصل رابطه روح با بدن موضوعات «حالات روح نسبت به بدن، برخی از تفاوتهای روح و بدن و برخی از مشابهتهای روح و بدن» را مورد کنکاش قرار داده و در فصل مراتب نفس، مطالبی راجع به «معنای مراتب نفس، مراتب نفس از دیدگاه فلاسفه، مراتب نفس از منظر قرآن کریم و نکات مهم درباره مراتب نفس» نگاشته شده است. مؤلف با ذکر آیه 14 سوره مبارکه مؤمنون در رابطه با چگونگی پیدایش نفس انسان آورده است: «در این آیه، خداوند متعال، بعد از بیان مراحل خلقت انسان ـ که در ابتداء خاک بود و سپس مرحله به مرحله آمد تا این که نطفه شد، نطفه علقه، علقه مضغه و مضغه، استخوان شد و بر روی استخوان، گوشت پوشانده شد ـ میفرماید: «ما همین ماده و جسم را به شیء دیگر که همان روح است، تبدیل کردیم؛ بدین معنا که روح زاییده همین طبیعت است».
در بخش سوم کتاب تاکید کرد: بخش سوم فصول «حقیقت معرفت حضوری به نفس، موانع معرفت حضوری به نفس، سلامت و بیماری نفس، مراتب چهارگانه برای دستیابی به معرفت حضوری به نفس و دشمنان سالک در رسیدن به معرفت حضوری نفس» را در خودگنجانده که فصل دوم موانع دیدهشدن اشیا در آیینه و مقایسه آن با حجابهای آیینه دل را بیان و فصل سوم شامل مباحث «حقیقت سلامت و بیماری نفس، دلیل اهمیت امراض نفسانی نسبت به امراض جسمانی، راه شناخت عیوب نفس و نشانههای نفس مریض» است.
نویسنده راههای شناخت عیوب نفس در این کتاب اینگونه بیان شده است: «1ـ انسان به فردی که عیبهای نفس را میداند و بر آفتهای پوشیده، آگاه است، مراجعه کند و او را حافظ و حاکم، بر نفس خود کند. 2ـ انسان از دوست راستگو، با بصیرت و متدین خود بخواهد تا احوال و افعال او را نگریسته و او را از اخلاق و افعال نادرست و عیبهای ظاهر و باطن او آگاه نماید. 3ـ نگریستن به چشم خشم، بدیها را ظاهر میگرداند و چه بسا سود دشمنی که عیبهای فرد را گوشزد مینماید، بیش از دوست چاپلوسی است که تنها وی را میستاید. 4ـ هر فردی با دیگران، رفت و آمد کند و هر چه در میان مردم، ناپسند یافت، نفس خود را بدان متهم کند».
فصل چهارم دارای موضوعات «تجلیه (استفاده از اعضا و جوارح، مطابق شرع)، تخلیه (طهارت ظاهر و باطن از گناهان)، تحلیه (آراستگی نفس به صفات پسندیده) و فنا (خود را ندیدن و تنها خدا را دیدن)» و فصل پنجم به عناوین «دشمنان بیرونی (ابلیس و لشکریانش) و دشمنان درونی (نفس مسوَّله و نفس اماره)» پرداخته است. در رابطه با فنای در افعال میخوانیم: «در این درجه در نظر عارف سالک، همه اسباب و علل، اعم از مجرد و مادی و قوای طبیعی و ارادی، بیهوده و بیاثر شود و عارف، مؤثری غیر از حق و نفوذ اراده و قدرت حق، در کائنات نمیبیند و عوامل این عالم را محو و ناچیز در حیطه قدرت نامتناهی الهی، شهود مییابد و در این حال، یأس تمام از همه خلق، و رجای تام به حق پیدا شود.
علاقهمندان، جهت تهیه این کتاب میتوانند با شماره تلفن 37740369 ـ 025 تماس حاصل کنند.