هنگامیکه فرزند شما میگوید ترجیح میدهد بمیرد تا اینکه به مهمانی همسایه برود، اعلامخطری برای شما محسوب میشود. او از مسئلهای که بین سالهای ۱۲-۶ سالگی متداول است، رنج میبرد، "خجالتی بودن" که بایستی کمکش کنید. رفتار او را بچهگانه ندانسته و به او برچسبی مانند کمرو" یا "ترسو" نزنید. به فرزندتان کمک کنید تا اتکابهنفس در او تقویت شود. راههایی بیابید تا او را با ناشناختهها و ترسها بیشتر آشنا نماید. توجه داشته باشید که رفتار کودکتان بستگی دارد به اینکه طبیعت ذاتی برونگرا = زود آشنا" یا "درونگرا = دیرآشنا" داشته باشد. مطالعات نشان میدهد که یک کودک خجالتی را میتوان یاری داد تا کمی این حالت در او تخفیف پیدا کند، ولی نهایتاً مانند یک کودک برونگرا نخواهد شد. همچنین تفاوتهایی بین کودکانی که فطرتاً خجالتی هستند، وجود دارد، در این میان کودکانی که در برخورد با بزرگسالان و غریبهها به نظر خجالتی میآیند، آنهایی که مدام به والدینشان میچسبند و از تماس چشم و نگاه کردن مستقيم دوری میجویند و کودکانی که از دیگران فاصله میگیرند و کمتر با غریبهها صحبت میکنند موردبحث ما هستند.
پیشگیری از مشکل
برای کودک الگوی برونگرایی شوید: اگر خودتان را فردی خجالتی میدانید، مطمئناً راههایی نیز برای مبارزه با آن یافتهاید. وقتی فرزند شما ببیند با دیگران معاشرت میکنید، هنگام صحبت به چشمهای مخاطب نگاه میکنید و با آنها صمیمی میشوید، مدلی برای تقلید پیدا خواهد کرد. به او توضیح دهید در مواردی که خجالتی بودهاید، چگونه با آن حالت مبارزه کردهاید تا به فرزندتان بفهمانید او هم میتواند بر مشکلاتش چیره شود.
رفتار برونگرایی او را تشویق کنید: اگر فرزندتان هنگام صحبت در چشم طرف مقابل نگاه میکند، به آشنایی سلام میگوید یا برای جواب از جمله بهجای "کلمه" استفاده میکند، او را تشویق نمایید.
مثلاً بگویید: "برخوردت با خانم همسایه خوب بود. وقتی گفتی که از آشنایی با او خوشحالی خوشم آمد."
بگویید: "امروز وقتی باهات حرف زدم متوجه شدم که در چشمهایم نگاه میکردی، شاید اینکار برایت کمی مشکل باشد، ولی مردمدوست دارند عکسالعمل صحبت خود را در چهره و در چشمهای طرف ببینند."
برای فرزندتان نمونههایی از رویارویی با مشکلات را مثال بزنید کودک خجالتی از اینکه در اجتماع و در رابطهاش با افراد دچار شکست شود، میترسد. برای او گفتوگوی تلفنی خودتان را که برای اولین بار با شخصی داشتهاید را مطرح کنید تا به این وسیله زمینه مناسب برای رفع خجالت کودکتان در این مورد فراهم شود. میتوانید بگویید که به فلان شخص زنگزدهاید. اول حس کردهاید که صدایش خشن و غیردوستانه است و احساس خجالت و ضعف نمودهاید، ولی با کنترل صدایتان موفق شدهاید که باقدرت صحبت کنید و برگ برنده را به دست او ندهید. در این حالت اتکابهنفس را عملاً به فرزندتان میآموزید. رفتار خجالتی را معمولی و کوچک در نظر کودک جلوهگر نمایید نه بزرگ و غیرقابلحل.
البته بعضی از این حالات بهمرورزمان برطرف میشوند.
حل مشکل کارهایی که باید انجام داد
رویارویی را با او تمرین کنید: هنگامیکه متوجه میشوید فرزندتان از برخورد با شخصی دچار نگرانی و هیجان شده، این رویارویی را با او تمرین کنید. مثلاً اگر قرار است عمه او از مسافرت بیاید. از رفتن به فرودگاه، آوردن عمه به خانه، ماندن او در منزل شما تا صحنه خداحافظی را با کودک خود بهصورت نمایش تمرین کنید.
وقتی فرزندتان مورد بیاعتنایی قرار میگیرد. اگر کودک شما توسط دوست یا شخص دیگری مورد بیتوجهی قرار گرفت به او بگویید: متأسفم که به خاطر بیاعتنایی دوستت ناراحت هستی. وقتی اشخاص به نظرت بدخلق و نامهربان میآیند، فکر کن که فقط با تو چنین رفتاری ندارند، بلکه بهطورکلی اینطوری هستند. سعی کن فکر کنی که تو ایرادی نداشتهای، فقط او روی تو شناخت لازم را نداشته است.
راه دیگر این است که بگویید: "وقتی به نظرت میرسد که آدمها تو را دوست ندارند، تصویری که از خودت در ذهن داری را خراب نکن. تو ایرادی نداری، آنها روی تو شناخت ندارند و اصولاً خودشان ناراحتی دارند. این روش به کودک شما میآموزد که لزومی ندارد همه، همدیگر را دوست داشته باشند و این طبیعی است.
طبیعت خجالتی فرزندتان را قبول کنید: شما میتوانید تا حدودی رفتار خجالتی کودکتان را اصلاح کنید، ولی نمیتوانید آن را کاملاً از بین ببرید. میتوانید ترس او را از صحبت با شخص جدید یا ورود به یک جلسه عمومی را با این روشها تا حدی کم کنید، ولی نمیتوانید احساس خجالتی بودن را در او ریشهکن کنید. این مسئله تا حدودی به طبیعت و ژن کودک برمیگردد و این شما هستید که میتوانید میزان آن را ضعیفتر کرده، یا به آن شدت ببخشید.
کارهایی که نباید انجام داد
به فرزندتان برچسب "خجالتی نزنید: بهجای اینکه به دیگران بگویید کودکتان خجالتی است، رفتار خوب او را مطرح کنید. وقتی با فرزند خود صحبت میکنید بهجای اینکه او را یک فرد خجالتی بنامید، میتوانید بگویید که رفتارش خجالتی است. در این صورت بهنوعی رفتار اشارهکردهاید، نه کل وجود و شخصیت او و اعتمادبهنفس او را جریحهدار نکردهاید.
فرزند خود را زیر فشار قرار ندهید: اگر کودک شما از رفتار خجالتی و ترس از نپذیرفتن خویشتن توسط دیگران رنج میبرد، نیاز دارد تا به او آموخته شود چگونه اعتمادبهنفس بیشتری پیدا کنید. چنین فردی رفتار درونگرا دارد و اگر او را مجبور کنید تا فردی "برونگرا شده و عمداً او را در شرایطی قرار دهید که با روحیه او سازگار نباشد، مثلاً او را وادار کنید که در جمع آمده و مرتب او را تحتفشار قرار دهید تا صحبت کرده یا لبخند اجباری بزند، ضربه جبرانناپذیری به او خواهید زد.
کودک خجالتی را زیاد حمایت نکنید: اگر فرزند خجالتی دارید، امکان دارد سعی کنید تا کمبود توجه اطرافیان را برای او جبران نمایید. بهجای ترحم و پشتیبانی که او را ضعیفتر میکند، سعی کنید به او مهارتهای لازم برای رویارویی با شرایط مختلف را آموخته و شرایطی فراهم کنید تا آموختههایش را تمرین نماید.