چکیده
نویسندگان: محمدجواد رودگر
«آزادی معنوی» لازمه سرشت و سرنوشت انسان است و «عقل و اراده» بر محور «فطرت» مبانی
«آزادی انسان» در آموزههای وحیانی است. آزادی در یک تحلیل مفهومشناسانه و پدیدارشناسانه
دو نوع است: الف) آزادی درونی = معنوی؛ ب) آزادی برونی = آزادی اجتماعی.
آزادی اجتماعی یا برونی، مبتنی بر آزادی درونی یا معنوی است و تفکیک آنها از هم خسارتبار
و جبرانناپذیر است. در نوشتار حاضر، مفاهیم و مبانی آزادی و سپس اقسام آزادی بررسی
شده و آنگاه آزادی معنوی براساس آیات و احادیث مورد کاوش و پردازش واقع شده و نتیجه
بحثها این شده است که آزادی معنوی، زیربنای معرفت و محبت الهی و تصعید تکاملی انسان
است که تنها براساس انسانشناسی اسلامی، صورت جامع و کامل پیدا میکند و آموزههای
وحیانی، دستورالعملهای دینی، ارزشهای اسلامی، عقلانیت و اعتدال، سرمایههای سلوکی
انسان معناگرا خواهند بود.
در بخش دیگر مقاله از عوامل و موانع آزادی معنوی در اسلام بحث میشود که «دین» و «شریعت»
منبع اصلی آنها بود و از دیدگاه عالمان و حکیمان الهی نیز بر اساس اشعارشان مقوله آزادی
تحلیل و ارزیابی شد.
آنچه در بحث از آزادی معنوی، مهم و سرنوشت ساز است اینکه انسان به فطرت خویش برگشته
و به خودآگاهی و خودیابی نایل شود و عقلِ آزاد و دل بیدار و بینا یابد تا عزت و کرامت
نفس یافته و در عرصه اجتماع و سیر و سلوک معنوی بتواند تکامل یابد و به خودسازی و جامعه سازی
اهتمام یابد.
واژگان کلیدی : آزادی، فطرت، معرفت نفس، مراقبت نفس، آزادی معنوی و اجتماعی.