اهمیت «تفهیم» در عبادات از نگاه امام خمینی(ره)

اهمیت «تفهیم» در عبادات از نگاه امام خمینی(ره)

یکی از آداب قلبیّة عبادات، خصوصاً عبادات ذکریّه، «تفهیم» است. و آن چنان است که انسان قلب خود را در ابتدای امر، چون طفلی پندارد که زبان باز نکرده و آن را می‌خواهد تعلیم دهد؛ پس، هر یک از اذکار و اوراد و حقایق و اسرار عبادات را با کمال دقّت و سعی، به آن تعلیم دهد و در هر مرتبه‌ای از کمال هست، آن حقیقتی را که ادراک نموده، به قلب بفهماند. پس، اگر اهل فهم معانی قرآن و اذکار نیست و از اسرار عبادات بی‌بهره است، همان معنای اجمالی را که قرآن کلام خداست و اذکار، یاد‌آوری حق است و عبادات، اطاعت و فرمان‌بُرداری پروردگار است، تعلیم قلب کند و به قلب، همین معانی اجمالیّه را بفهماند. و اگر اهل فهم معانی صوریه قرآن و اذکار است، همان معانی صوریّه را از قبیل وعد و وعید و امر و نهی، و از علم مبدأ و معاد به آن مقدار که ادارک نموده، به قلب تعلیم دهد. و اگر کشف حقیقتی از حقایق معارف یا سرّی از اسرار عبادات برای او شده، همان را با کمال سعی و کوشش به قلب تعلیم کند و آن را تفهیم نماید. و نتیجة این تفهیم آن است که پس از مدّتی مواظبت، زبان قلب گشوده شود و قلب ذاکر و متذکّر گردد. در اول امر، قلب متعلّم بود و زبان معلّم و به ذکر زبان، قلب ذاکر می‌شد و قلب تابع زبان بود، و پس از گشوده‌شدن زبان قلب، عکس گردد: قلب ذاکر گردد و زبان به ذکر آن ذکر گوید و به تبع آن حرکت کند. بلکه گاه شود که در خواب نیز انسان به تبع ذکر قلبی، ذکر لسانی گوید؛ زیرا که ذکر قلبی، مختص به حال بیداری نیست و اگر قلب متذکّر شود زبان که تابع آن شده، ذکر گوید و از ملکوت قلب به ظاهر سرایت نماید: (قل کل یعمل علی شاکلته).[1]

بالجمله، در اوّل امر باید انسان این ادب یعنی «تفهیم» را ملحوظ دارد تا زبان قلب که مطلوب حقیقی است گشوده گردد. و علامت آنکه زبان قلب گشوده شده، آن است که تَعَب ذکر و زحمت آن مرتفع شود و نشاط و فَرَح رخ دهد و خستگی و رنج زایل گردد؛ چنان‌که اگر کسی طفلی را که زبان باز ننموده، بخواهد تعلیم دهد، تا طفل زبان باز ننموده، معلم خسته و ملول شود. همین که طفل زبان گشود و آن کلمه را که تعلیم او می‌کرد ادا کرد، خستگیِ معلّم رفع شود و معلّم، به‌تبع طفل، کلمه را ادا کند بی‌رنج و تعب. قلب نیز در ابدای امر، طفلی است زبان‌نگشوده که آن را باید تعلیم داد و اذکار و اوراد را باید به زبان آن گذاشت و پس از باز‌شدن زبان آن، انسان تابع آن گردد و رنج و تعبِ تعلیم و خستگی ذکر، مرتفع گردد. و این ادب برای کسانی که مبتدی هستند خیلی لازم است.

و باید دانست که یکی از نکات تکرار اذکار و ادعیه و دوام ذکر و عبادت همین است که زبان قلب گشوده و قلب ذاکر و داعی و عابد گردد و تا این ادب ملحوظ نشود زبان قلب گشود نشود.

 

برگرفته از اداب الصلوه

 

 

[1]. «بگو هر کس بر سرشت خود عمل می‌کند» (اسراء: /84).

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

پر بازدیدترین ها

توصیه به معرفت نفس در کلمات امیرالمؤمنین (ع)

توصیه به معرفت نفس در کلمات امیرالمؤمنین (ع)

بزرگترین نادانی، نادانی آدمی است به‌نفس خود.
توصيه‌ى یازده‌گانه از آیت‌الله عبدالكريم حق‌شناس

توصيه‌ى یازده‌گانه از آیت‌الله عبدالكريم حق‌شناس

اولین مرحله از سفر الى‌الله سحرخيزى است. آب حيات درون تاريكى شب به‌دست مى‌آيد. شيطان سعى فراوانى دارد كه ما را از سحرخيزى باز دارد...
اهمیت کم‌خوری در سیر و سلوک از نگاه آیت الله قاضی

اهمیت کم‌خوری در سیر و سلوک از نگاه آیت الله قاضی

گرسنگی موجب سبکی و نورانیت نفس می‌گردد. فکر در حال گرسنگی می‌تواند به پرواز در آید. غذای زیاد خوردن و سیر بودن، نفس را ملول، خسته و سنگین می‌کند و از سیر در آسمان معرفت باز می‌دارد...
اشعار آیت‌الله قاضی درباره توصیه‌های معنوی - عرفانی

اشعار آیت‌الله قاضی درباره توصیه‌های معنوی - عرفانی

مرحوم قاضی گاه و بیگاه بیک باره غیبشان می‌زد و به هر کجا که احتمال می‌دادیم آنجا باشند، به مسجد کوفه و سهله، مراجعه می‌کردیم. ولی ایشان را نمی‌یافتیم. اما پس از چند روز بدون مقدمه پیدا می‌شدند و بار دیگر مجالس بحث‌های اخلاقی ما شروع می‌شد...
Powered by TayaCMS