و دیگر از آداب قلبیة نماز و سایر عبادات که موجب نتایج نیکویی است، بلکه باعث فتح بعضی از ابواب و کشف بعضی از اسرار عبادات است، آن است که سالک جدّیت کند که عبادت را از روی نشاط و بهجت قلب و فرح و انبساط خاطر به جا آورد و از کسالت و ادبار نفس در وقت عبادت احتراز شدید کند. پس وقتی را که برای عبادت انتخاب می‌کند وقتی باشد که نفس را به عبادت اقبال است و دارای نشاط و تازگی است و خستگی و فتور ندارد؛ زیرا که اگر نفس را در اوقات کسالت و خستگی وادار به عبادت کند ممکن است آثار بدی به آن مترتّب شود که از جملة آنها آن است که انسان عبادت منضجر شود و تکلّف و تعسّف آن زید گردد و کم‌کم باعث تنفّر طباع نفوس شود. و این علاوه بر آنکه ممکن است انسان را به‌کلّی از ذکر حق منصرف کند و روح را از مقام عبودیّت که منشأ همة سعادات است برنجاند، از چنین عبادتی نورانیّت قلبیّه حاصل نگردد و باطن نفس از آن منفعل نگردد و صورت عبودیّت صورت باطن قلب نشود. و پیش از این ذکر شد که مطلوب در عبادات آن است که باطن نفس صورت عبودیّت شود.
و اکنون چنین گوییم که یکی از اسرار و نتایج عبادات و ریاضات آن است که ارادة نفس در مُلک بدن نافذ گردد و مملکت یکسره در تحت کبریاء نفس منقهر و مضمحل گردد و قوای منبثه و جنود منتشرة در ملک بدن از عصیان و سرکشی و انانیّت و خودسری باز مانند و تسلیم ملکوت باطن قلب شوند، بلکه کم کم تمام قوا فانی شوند در ملکوت، و امر ملکوت در ملک جاری و نافذ شود و ارادة نفس قوّت گیرد و زمام مملکت را از دست شیطان و نفس امّاره بگیرد و جنود نفس از ایمان به تسلیم و از تسلیم به رضا و از رضا به فنا سوق شوند. و در این حال شمّه‌ای از اسرار عبادات را نفس دریابد و از تجلّیات فعلیّه شمّه‌ای حاصل گردد. و آنچه ذکر شد تحقق پیدا نکند مگر آنکه عبادات از روی نشاط و بهجت به جا آورده شود و از تکلّف و تعسّف و کسالت به‌کلّی احتراز شود تا حال محبت و عشق به ذکر حق و مقام عبودیبت رخ دهد و انس و تمکّن حاصل آید. و اُنس به حقّ و ذکر او از اعظم مهمّاتی است که اهل معرفت را به آن عنایت شدید است و اصحاب سیروسلوک برای آن تنافس کنند. و چنانچه اطبّا را عقیده آن است که اگر غذا را از روی سرور و بهجت میل کنند زودتر هضم شود، همین‌طور طبّ روحانی اقتضا می‌کند که اگر انسان غذاهای روحانی را از روی بهجت و اشتیاق تناول کند و از کسالت و تکلّف احتراز کند، آثار آن در قلب زودتر واقع شود و باطن قلب با آن زودتر تصفیه شود.