مصطفی رضائی
انسان، از بدو تولد تا بلوغ جسمی و روحی خود پیوسته منشها و الگوهای منحصر به فرد خویش را به کار میبندد، برخی از این اعمال در نتیجه تأثیر رفتاری و ژنتیکی والدین او است و بعضی نیز برگرفته از پیوند او با محیط زندگی، اجتماع و منزلت فردی و جمعی او است. در این میان انسان که فطرتاً قدرت اختیار در او نهادینه شده، همیشه سعی در ارتقا، پیشرفت و تکامل دارد و این تکامل را در نوع پوشش، نحوه مصرف، نوع تکلّم، آداب معاشرت، تغذیه، تعاملات جمعی - هر چه که شکل و قالب یک زندگی متمدنانه از منظر فردیش تشکیل دهد – و...، دنبال میکند؛ همین امر موجب شد تا این‌گونه از منشها جایگاه و خاستگاه خود را در مطالعات فرهنگی، جامعهشناسی و روانشناسی به خوبی نمایان سازد.
همهی نظامهای اجتماعی جهان به این درک و فهم دست یافتهاند که مهمترین راه نگهداشت و پویایی اجتماعی مورد نظرشان، از مسیر انسجام ملّی و همبستگی در سبک زندگی میگذرد؛ از این‌رو کارشناسان این حوزه با توجه به اهداف معین خود پایش سبک زندگی را مطرح کرده و درصدد رفع متغیرهای سبک زندگی از یکسو و هویت‌یابی افراد در جایگاه حقیقی و حقوقی خود از سوی دیگر، مبادرت ورزیدند تا در نتیجه این فرایند با قالبی متقن بارگذاری و از این طریق اعضا را در دستیابی به اهدافشان یاری نمایند.
در یک تعریف جامع، سبک زندگی را به مجموعهای از الگوها، تعاملها، نگرشها و رفتارهای جمعی و فردی اشخاص در حوزه روابط محلی، منطقهای و بینالمللی توصیف و تعریف میکنند؛ هرچند قیود استفاده شده نزد صاحبنظران متغیر بیان شده است. تعریف مذکور با رویکرد دینی مؤلفه‌ای مازاد بر این قیود را در بر دارد و آن قید ترجیح در اعمال با بینش دینی است؛ بنابراین سبک زندگی دینی دو ویژگی اصلی دارد: نخست داشتن الگو و سبک؛ دوم اینکه در کنشها نوعی ترجیح وجود دارد؛ به عبارتی، مردم بسیاری از رفتارها را برحسب اجبار یا عادت انجام میدهند، اما بخشی از رفتارهایشان از سر انتخاب و ترجیح است. این انتخابها به باورها و سلیقههای افراد برمی‌گردد و درنتیجه باهم متناسب و مرتبط هستند این مناسبات یا الگومندی همان سبک زندگی است؛ از این‌رو «سبک زندگی دینی» سبکی است که الگوهای مطرح در آن از ترجیحات دینی یا مبتنی بر مبانی دینی پدید آمده است.
دین جهانشمولی خود را با دو اصل کلیّت و دوام، -یعنی همگانی و همیشگی بودن- و کیفیت تعامل صحیح بشر با یکدیگر و نیز با زمان، زمین و سپهر را به‌خوبی بیان کرده است. آنچه دين حق بيان ميدارد، شامل خطوط کلی زندگي و زيربناهاي حيات انسان است؛ محورهاي اصلي دین بر اساس رابطه خاص انسان با جهان استوار است؛ رابطهاي كه در هيچ سرزميني با سرزمين ديگر متفاوت نيست؛ بنابراین آنچه از حضرت ختمی نبوت 9رسیده است که برای تمامی لوازم منزل خود شناسنامه ویژه و نام مخصوص قرار میداد از همین بینش دینی آن حضرت بود؛ پیام سبک زندگی دینی تنها گشودن راه زندگی متمدنانه و متدینانه بشر نیست، بلکه بازکردن راز مهرشده کیفیت زندگی هر چیزی است که از هستی سهمی دارد. از این‌رو، جامعیت دین در تمامی امور سبب شده تا آن را محور قرارداده و حول آن مسائل مرتبط با امور فردی و اجتماعی را استخراج کرده و به صورت مدون در اختیار همگان قرار دهیم. دو اصل کلی در کلام رهبری مبین مسائل یاد شده است: «نظام اسلامى‌اى كه امام در اين كشور تشكيل داد و به وجود آورد، عبارت از اين است كه شكل زندگى اين ملت، قالب و معناى اسلامى پيدا كند و جهت‌گیری در آن اسلامى باشد. اين نظام اسلامى داراى يك ماده اصلى بنام «ايمان به خدا و غيب» و نيز داراى يك قالب و صورت به‌نام «شريعت اسلامى» است. چنين نظامى كه با مايه ايمان و با صورت و قالب مقررات و شريعت اسلامى است، يك نظامِ اختصاصىِ استثنايىِ ناشناخته براى بشر مادّى است، اما این نظام توسط مسلمانانى که با اسلام و قرآن آشنا هستند، شناخته شده است و جز در صدر اسلام، در طول تاريخ وجود نداشته است و امروز هم جز در ايران اسلامى در هيچ جاى جهان وجود ندارد.»
فصلنامه علمی - تخصصی «سبک زندگی دینی» با محور قراردادن مبانی دینی در نظر دارد تا به نحو کاربردی آموزه‌های اسلامی را در زندگی اجتماعی – فردی اشخاص ارائه داده و برای نهادینه‌سازی آن گام بردارد؛ همچنین با تعیین موضوعات مورد نیاز جامعه به صورت مشخص مانند: مقوله ازدواج، فرزندآوری، شبکه‌های اجتماعی و ...، از منظر دین مبین اسلام در شمارگان مشخص، پیشروی خود قرار داده است؛ از این‌رو، به هر مسئله بنیادی و کاربردی که در راستای تحقق هدف مذکور بوده، اهتمام ویژه دارد و خواستار همکاری اندیشوران و محققان در حوزه امور دینی است.