معرفی کتاب تجربههای عرفانی در ادیان حمیدرضا مظاهری سیف است. این کتاب توسط انتشارات بوستان کتاب منتشرشده است. اين اثر به مطالعه عرفان و تجربه عرفاني در اديان الهي و سنتهای معنوي جهان میپردازد. نويسنده در آغاز علاوه بر طرح اين فرضيه كه تمام مكاتب عرفاني مفاهيم مشتركي از مقولههای وحدت شهود و فنا در خوددارند از معناي تجربه عرفاني و مسائل فلسفي مربوط به آن سخن گفته است. ادامه كتاب به بررسي تجربه عرفاني در سنتهای معنوي بوميان قاره امريكا تايوييسم بوديسم و هندوييسم و مطالعه عرفان مسيحي يهودي و اسلامي اختصاص يافته است. در این تحقیق، شاخصهای مشترک و معیارهای تمایز و ارزیابی مکاتب مختلف عرفانی، طی چند مقاله مورد بررسی قرار گرفته و ارائه شده است. کتاب حاضر در هشت فصل، تجربههای عرفانی در ادیان را به بحث نشسته است؛ فطرت گرایی در تعریف و تبیین تجربههای عرفانی، شامانیم؛ عرفان طبیعتگرای وهم جو، مائوئیسم؛ طبیعتگرای واقعبین، هندویسیم (انسانگرای الهی)، بودیسم (انسانگرای الحادی)، عرفان یهودی؛ خداگرای انسان ستیز، عرفان مسیحی؛ خداگرای انسان انگار، عرفان اسلامی؛ خداگرای انسان باور.
در این تحقیق شاخصهای مشترک و معیارهای تمایز و ارزیابی مکاتب مختلف عرفانی، طی چند مقاله بررسی میشود. در مقاله نخست نشان داده میشود که تمام مکاتب عرفانی، تجربه مشترکی از وحدت غایی دارند که تجربهگر یا سالک و یا عارف شهود میکند و نیز در این تجربه، خود را فانی و محو در آن حقیقت یگانه مییابد؛ بنابراین، سه مقوله تجربه وحدت، شهودی بودن و احساس یا ادراک فنا، شاخصهای مشترک تجارب عرفانیاند و بدون این شخصها هیچ تجربه باطنی و معنوی به حریم عرفان وارد نمیشود، اگرچه بتوان آنها را تجارب اخلاقی یا انواع دیگری از تجربه دینی نامید.
در مقالههای بعدی، این تجربه عرفانی در ادیان و سنتهای معنوی کهن بررسی میشود. در این بررسیها سنتهای معنوی بومیان قاره آمریکا، تائوئیسم، بودیسم و هندوئیسم به ترتیب در چهار مقاله پژوهش میشود و در سه مقاله دیگر به مطالعه انتقادی عرفان یهودی، مسیحی و اسلامی میپردازد. درنهایت به طبقهبندی تجربه عرفانی در این مکاتب پرداخته و توازی هرمنوتیکی آنها اثبات میشوند که تز اصلی این تحقیق است و نشان میدهد که میتوان از مقایسه و درجهگذاری برتری و خلوص تجربه عرفانی در مکاتب گوناگون سخن به میان آورد. توازی هرمنوتیکی بدین معناست که این تجربهها در راستای فطرت توحیدی ـکه در همه انسانها مشترک بوده و تغییر و تحولی نمییابدـ صورت گرفته است، ولی با توجه به تأثیری که اعتقادات، اعمال و آیینها در شکلگیری تجربههای عرفانی دارند در سطوح مختلفی جای میگیرند؛ از اینرو، از حیث برتر و فروتر یا نابتر و ناخالصتر بودن مقایسهپذیر هستند.
کتابهای قرآن کریم، تجربه دینی، تفسیر المحیطالاعظم، جامعالاسرار و منبعالانوار، مفهوم امر قدسی، عرفان و فلسفه، آیین بودا، ییچینگ طریقت ظهر عشق، علم و فلسفه، فلسفه دین در قرن بیستم، صوفیسم و تائوئیسم، جهان مذهبی ادیان در جوامع امروز، دین و روان، تاریخ فلسفه چین، درآمدی به فلسفه دین، تاریخ ادیان جهان، مبانی فلسفی مسیحیت، یهودیت، راه بودا، رشحاتالبحار، المیزان، ادیان آسیایی، حقیقتی دیگر، سنجش خرد ناب، دینشناسی تطبیقی، وارستگی، بحارالانوار، میزانالحکمه، المنطق، نقد و نظر، تاریخ جامع ادیان، عرفان مسیحی، فلسفه دین و ... از منابع مورد استناد نویسنده در تدوین این اثرند. در انتهای این اثر، نمایهای از آیات، اعلام و موضوعات نیز درج شده است.