قال الصادق (علیه السلام): اِعراب القلوب اربعة انواع: رَفعٌ و فتح و خفض و وقفٌ؛ فرفع القلب فی ذکر الله تعالی و فتح القلب فی الرّضا عن الله تعالی و خفض القلب فی الاشتغال بغیر الله و وقف القلب فی الغفلة عن الله تعالی. ألاتری انّ العبد اذا ذکر الله بالتّعظیم خالصاً ارتفع کلّ حجاب کان بینه و بین الله تعالی من قبل ذلک و اذا انقاد القلب لمورد قضاء الله تعالی بشرط الرّضا عنه کیف [لا] ینفتح [القلب] بالسّرور و الرّوح و الرّاحة و اذا اشتغل قلبه بشی‌ء من اسباب الدّنیا، کیف تجده اذا ذکر الله بعد ذلک منخفضاً مظلماً کَبَیت خرابٍ خاوٍ لیس فیها عمارة و لا مؤنس و اذا غفل عن ذکر الله تعالی کیف تراه بعد ذلک موقوفاً محجوباً قد قسی و اظلم منذ فارق نور التّعظیم؟
فعلامة الرّفع ثلاثة اشیاء: وجود الموافقة و فقد المخالفة و دوام الشّوق.
و علامة الفتح ثلاثة اشیاء: التّوکّل و الصّدق و الیقین.
و علامة الخفض ثلاثة اشیاء: العجب و الرّیاء و الحرص.
و علامة الوقف ثلاثة اشیاء: زوال حلاوة الطّاعة و عدم مرارة المعصیة و التباس علم الحلال بالحرام.
امام صادق (علیه السلام) فرمود: دل‌ها چهار اعراب (حالت) دارند: رفع (اوج و بلندی)، فتح (فراز)، جرّ (سقوط و پستی) و وقف (ایستایی و ازکارماندن)؛ پس رفعِ آن در یادخدابودن و فتحِ آن، خشنودی از خدا و تسلیم اراده او بودن و جرِّ آن در توجه به غیر خدا و تباه‌کردن عمر در هوس‌های دنیایی و وقفِ آن و حرمان از نعمت‌های دنیا و آخرت، در غفلت از حضرت احدیت است. آیا نمی‌بینی پس از آنکه بنده‌ای خالصانه خدا را به بزرگی یاد کند و به ذکر او مشغول شود، هر حجابی میان او و حضرتش برداشته میشود؟ چون بنده‌ای تن به قضای الهی بسپارد و به خواسته او راضی باشد، به‌تحقیق که دل او به شادی و سرور، گشایش یابد و درهای آسایش و آرامش بر او گشایش یابد و درهای آسایش و آرامش بر او گشوده شود و چون (پس از دل‌مشغولی به امور دنیایی) به ذکر احدیت بپردازد، تاریکی دل را در روزهای غفلت از حضرت احدیت، عیان بیند؛ گویی که خانه‌ای تاریک، ویران و بدون مونس بوده است؛ چراکه غفلت از یاد حق، دل را می‌میراند و تاریک میکند و چون پس از دوام ذکر و یاد خداوند از او، غفلت ورزد، «وقف» پذیرفته و محجوب از عنایات الهی گشته و قلبش قساوت یافته و از زمانی که از نور تعظیم الهی دوری جسته، دلش به تاریکی گراییده است.
پس [بدان که] علامت رفع قلب سه چیز است: همراهی با فرمان الهی، مخالفت‌نکردن با آن و اشتیاق دائم در بندگی و پیروی از فرمان خداوند.
نشانه فتح قلب سه چیز است: توکل بر خداوند، راست‌گویی و یقین به تمام آنچه پیامبران آن را برای هدایت انسان‌ها آورده‌اند.
نشان جرّ سه چیز است: خودپسندی، ریا و آزمندی.
وقف را نیز سه علامت است: ازمیان‌‌رفتن شیرینی زندگی، نیافتن تلخی گناه و مشتبه‌شدن حلال با حرام.
برگرفته از مصباح الشریعه