اهمیت «قرائت قرآن» در برنامه سلوک عرفانی

بدان که این کتاب شریف، چنان‌که خود بدان تصریح فرموده، کتاب هدایت و راهنمای سلوک انسانیّت و مربی نفوس و شفای امراض قلبیّه و نوربخش سیر الی‌الله است.

بالجمله، خدای تبارک‌و‌تعالی به‌واسطة سعة رحمت بر بندگان، این کتاب شریف را از مقام قرب و قدس خود نازل فرموده و به‌حَسَب تناسب عوامل، تنزّل داده تا به این عالم ظلمانی و سجن طبیعت رسیده و به کسوة الفاظ و صورت حروف درآمده برای استخلاص مسجونین در این زندان تاریک دنیا و رهایی مغلولین در زنجیرهای آمال و امانی و رساندن آنها را از حضیض نقص و ضعف و حیوانیّت به اوج کمال و قوّت و انسانیّت، و از مجاورت شیطان به مرافقت ملکوتیّین بلکه به وصول به مقام قرب و حصول مرتبة لقاء‌الله که اعظم مقاصد و مطالب اهل‌الله است. و از این جهت، این کتاب کتاب دعوت به حق و سعادت است و بیان کیفیّت وصول بدین مقام است و مندرجات آن اجمالاً آن چیزی است که در این سیروسلوک الهی مدخلیّت دارد و یا اعانت می‌کند سالک و مسافر الی‌الله را. و به‌طور کلی یکی از مقاصد مهمّة آن، دعوت به معرفت الله و بیان معارف الهیّه است از شئون ذاتیّه و اسمائیّه و صفاتیّه و افعالیّه؛ و از همه بیشتر در این مقصود، توحید ذات و اسما و افعال است که بعضی از آن، به‌صراحت و بعضی به‌اشارتِ مستقصی مذکور است.

و باید دانست که در این  کتاب جامع الهی، به‌طوری این معارف از معرفة الذّات تا معرفة الافعال، مذکور است که هر طبقه به‌قدر استعداد خود از آن ادارک می‌کنند؛ چنانچه آیات شریفة توحید، و خصوصاً توحید افعال را علمای ظاهر و محدّثین و فقها رضوان‌الله‌علیهم طوری بیان و تفسیر می‌کنند که به‌کلی مخالف و مباین است با آنچه اهل معرفت و علمای باطن تفسیر می‌کنند و نویسنده، هر دو را در محلِّ خود، درست می‌داند؛ زیرا که قرآن شفای دردهای درونی است و هر مریض را به‌طوری علاج می‌کند. چنانچه کریمة هو الاول و الآخر و الظاهر و الباطن[1] و کریمة الله نور السموات و الارض [2] و کریمة هو الذی فی السّماء اله و فی الارض اله. [3] و کریمة هو معکم [4] و کریمة اینما تولوا فثم وجه الله. [5] الی غیر ذلک در توحید ذات، و آیات کریمة آخر سورة «حشر» و غیر آنها در توحید صفات، و کریمة و ما رمیت اذ رمیت ولکن الله رمی. [6] و کریمه الحمد الله رب العالمین و کریمة یسبح لله ما فی السموات و ما فی الارض. [7] در توحید افعال، که بعضی به وجه دقیق و بعضی به وجه ادقِّ عرفانی دلالت دارد، برای هر یک از طبقات علمای ظاهر و باطن، طوری شفای امراض است. و در عین حال که بعضی آیات شریفه، مثل آیات اول «حدید» و سورة مبارکة «توحید»، به‌حسب حدیث شریف کافی [8] برای متعمّقان از آخرالزمان وارد شده، اهل ظاهر را نیز از آن بهرة کافی است. و  این از معجزات این کتاب شریف و از جامعیت آن است.

و دیگر از مقاصد و  مطالب آن، دعوت به تهذیب نفوس و تطهیر بواطن از اَرجاس طبیعت و تحصیل سعادت، و بالجمله، کیفیّت سیروسلوک الی‌الله [است]. و این مطلب شریف به دو شعبة مهمّه منقسم است: یکی تقوا به جمیع مراتب آن، که مندرج در آن است تقوا از غیر حق و اعراض مطلق از ماسوی‌الله. و دیگر، ایمان به تمام مراتب و شئون، که در آن مندرج است اقبال به حق و رجوع و انابه به آن ذات مقدّس. و این از مقاصد مهمّة این کتاب شریف است که اکثر مطالب آن بلاواسطه یا مع‌الواسطه به این مقصد رجوع کند.