توجه به موقعیت زمانی و مکانی خاص در تقویت روحیه دینی و برای آموزش ارزشها بسیار مهم است. توصیه میکنم برای القای آموزههای دینی، از بهترین زمان و مناسبترین مکانها استفاده کنید. بهترین زمان، زمان شادابی کودک است. هنگام خستگی، خوابآلودگی، و اضطراب کودک، ارزشهای دینی را به او القا نکنید. القای ارزشها در این موقعیتها، نهتنها تثبیت نمیشود، بلکه ممکن است مقاومت روانی کودک را نیز در پی داشته باشد. نشانههای عدم آمادگی کودک را از آثار چهره، رفتار و بهانهگیریهایش میتوان فهمید. باید از زمانی استفاده کرد که دل او آمادگی داشته باشد.
امام علی (علیهالسلام) میفرماید: «ان للقلوب شهوة و اقبالا و ادبارا فأتوها من قبل شهوتها و اقبالها...» . [1] بدانید که دلها، میل و روی کردن، و پشت کردنی دارند. آنها را هنگام میل و روی کردنشان بهکارگیرید.
زمان شادابی کودک، وقتی است که به او هدیهای میدهید؛ به مسافرت، پارک، دریا، جنگل، کوه، سینما، و برای صرف غذا به رستوران میروید یا منزل، منزل جدید، خودرو و وسایل موردعلاقهی او را میخرید. در این موقعیتها کودک بسیار خوشحال است.
آموزش ارزشها باید با موقعیتهای گوناگون تناسب داشته باشد؛ برای مثال، زمان هدیه دادن، خرید خودرو یا منزل، حضور در رستوران و...، با آموزش شکر خداوند تناسب دارد. زمان حضور در کوه و جنگل و دریا، هنگام آموزش قدرت و عظمت خداوند است. زمان مسافرت، موقعیت خوبی برای دیدار از مکانهای مقدس، زیارتگاهها، مقبرهی بزرگان دینی و علمی، شاعران و اندیشه ترجمان وارسته است که والدین میتوانند با ذکر جملههایی کوتاه، ارزشها را به کودکان خودالقا کنند.
دلیل استفاده از موقعیتهای زمانی و مکانی خوب، این است که کودک بهترین و شیرینترین لحظات زندگی خود را میگذراند و اگر در آن هنگام، یکی از ارزشهای دینی را بهاختصار به او القا کنیم، بدون کمترین مقاومت روانی خواهد پذیرفت.
مثال: فرزند شما در درسهایش موفق بوده است و اکنونکه کارنامهی قبولی خود را آورده، او را با جایزهای مناسب تشویق میکنید. لحظهای که هدیه را به او میدهید، بهترین لحظات خود را میگذراند و آمادگی دارد که ارزش احترام به پدر و مادر را به او گوشزد کنید.
منبع: نسیم مهر جلد 1، پرسش و پاسخ تربیت کودک و نوجوان؛ حسین دهنوی