آداب جهاد و ریاضت

قال الصادق - علیه السلام: طوبی لعبد جاهد للَّه نفسه وهواه، ومن هزم جند نفسه وهواه ظفر برضی اللَّه، ومن جاوز عقله نفسه الامّارة بالسّوء بالجهد والاستکانة والخضوع علی بساط خدمة اللَّه تعالی، فقد فاز فوزاً عظیماً. ولا حجاب اظلم واوحش بین العبد وبین اللَّه تعالی من النّفس والهوی، ولیس لقتلهما وقطعهما سلاح وآلة مثل الافتقار الی اللَّه سبحانه، والخضوع والجوع والظّمأ بالنّهار، والسّهر باللّیل، فان مات صاحبه مات شهیداً، وان عاش واستقام ادّی عاقبته الی الرّضوان الاکبر. قال اللَّه - عزّ من قائل -: والّذین جاهدوا فینا لنهدینّهم سبلنا وانّ اللَّه لمع المحسنین (74)

واذا رأیت مجتهداً ابلغ منک فی الاجتهاد فوبّخ نفسک ولهما وعیّرها تحثیثاً علی الازدیاد علیه، واجعل لها زماماً من الامر وعناناً من النّهی، وسقها کالرّایض للّفاره الّذی لا یذهب علیه خطوة من خطواتها الّا وقد صحّح اوّلها وآخرها. وکان رسول اللَّه - صلّی اللَّه علیه وآله - یصلّی حتّی یتورم قدماه ویقول: افلا اکون عبداً شکوراً؟!اراد - صلّی اللَّه علیه وآله - به ان تعتبر بها امّته، ولا یغفلوا عن الاجتهاد والتّعبّد والرّیاضة بحال. الا وانّک لو وجدت حلاوة عبادة اللَّه ورأیت برکاتها واستضأت بنورها، لم تصبر عنها ساعة واحدة ولو قطّعت ارباً ارباً، فما اعرض من اعرض عنها الّا بحرمان فوائد السّلف من العصمة والتّوفیق. قیل لربیع بن خثیم: مالک لا تنام باللّیل؟ قال: لانّی اخاف البیات.

امام صادق (ع) فرمود: خوشا به حال بنده‌ای که در راه خدا با نفس و هوای خود به جهاد برخیزد؛ و کسی که لشکر هوای نفس خود را از میان ببرد، به رضای خداوند دست‌یافته است؛ و کسی که به‌فرمان و مقتضای عقل سلیم بر نفس خود غالب شد و بندگی خدا و ناله و تضرّع به درگاه او را پیشه خود ساخت و دمی از بزرگی حضرتش غافل نشد؛ در شمار مقربان حضرت حق قرار گرفته و به درجات عالیه نائل گشته است. هیچ حجابی میان خداوند و بنده‌اش تاریک‌تر و وحشتناک‌تر از نفس و هواپرستی نیست و برای کشتن و از ریشه کندن آن دو، هیچ سلاحی بُرنده‌تر از اظهار نیاز به خدای سبحان، خشوع، گرسنگی، و تشنگی روز و بیداری شب نیست؛ پس اگر کسی در این حال بمیرد، شهید باشد و اگر زنده بماند و در این راه پایداری کند، عملش او را به رضوان اکبر رساند. خدای تعالی می‌فرماید: آنان که برای ما کوشش کنند، به حقیقت که راه‌های خود را بدانان بنمایانیم وخداوند با نیکوکاران است.

وچون کسی را بینی که در کوشش و مجاهده بر تو پیشی گرفته است، نفس خویش را توبیخ و ملامت کن تا بر تلاش تو در بندگی بیفزاید واو را زمامی از امر (به معروف وکارهای نیک) و عنان باز دارنده مهار کن تا از مسیر حق و بندگی دور نشود و آن را همانند اسبی نجیب، تربیت یافته وراهوار، که جز به نسق راه نرود (وگام های او از نظر تربیت کننده اش دور نماند) بران. (بدان که) رسول خدا (ص) آن‌قدر نماز می‌خواند که پاهای مبارک او متورم می‌شد و می‌فرمود: آیا من بنده‌ای شکور نیستم؟! حضرت بر آن بود تا امتش عبرت گیرند و از مجاهده او در بندگی، خود را به سختی و ریاضت اندازند و در هیچ حالی غافل نشوند؛ به حقیقت که اگر شیرینی عبادت خدای را دریابی و برکات بندگی را به چشم بینی و به نور عبادت آن، خود را نورانی کنی، ساعتی دوری‌اش را تاب نیاوری، اگر چه تکه‌تکه‌ات کنند؛ پس کسی که از آن دوری کند از فواید عصمت (در امان بودن از نفس) وتوفیق که پیشینیان از آن بهره برده‌اند، بی نصیب شده است؛ ربیع بن خثیم را گفتند: تو را چه شده است که خواب شب را بر خود حرام کرده‌ای؟ گفت: می‌ترسم که بیدار نشوم.