با یاری خداوند متعال شماره پنجم و ششم فصلنامه پژوهش‌نامه تربیت تبلیغی به همت پژوهشکده باقرالعلوم(ع) به سر‌دبیری امید نیکداد و مدیرمسئولی دکتر حسین قشقایی منتشر شد. در این شماره از فصلنامه 6 مقاله منتشرشده است. عناوین مقالات این شماره به شرح زیر است.
در مقاله اول که با عنوان روش‌های تربیتی و تبلیغی حضرت ابراهیم علیه‌السلام در قرآن کریم به قلم مصطفی عباسی مقدم و نصره باجی است، آمده است که برای ترویج یک پیام و رسالت، نیاز به راه‌های تبلیغی مؤثر و متناسب با مضمون آن پیام و برای ساختن افراد یک جامعه نیاز به روش‌های ناب و کارساز تربیتی است. دانستن سیره و روش‌های پیامبران در جهت هدایت فرد و جامعه و ابلاغ پیام و رسالت الهی، از این حیث حائز اهمیت است که با محتوای مناسب و تحت ارشاد الهی به انجام رسیده و اثرگذاری آنها تضمین شده است و همه دینداران حقیقت‌جو می‌توانند به‌خوبی و با اعتماد بسیار از آنها بهره برند. از میان پیامبران الهی، حضرت ابراهیم که به پدر انبیاء و پیامبر توحید مشهور است- جایگاهی برجسته در امر تربیت انسان و تبلیغ رسالت الهی میان مردمان دارد که در این مقاله به تبیین شخصیت و روش‌های تربیتی و تبلیغی او پرداخته شده است. با توجه به فاصله دیدگاه‌ها در مورد تفاوت تربیت و تبلیغ، این نکته مبنای تفکیک روش‌ها قرار گرفته که تربیت عمدتاً ناظر به ساختن فرد و تبلیغ ناظر، به ساختن جامعه است؛ بر این اساس، مهمترین روش‌های تربیتی این نبی الهی، عبارت‌اند از: بیدارکردن وجدان، طرح پرسش و تردیدافکنی، تأکید همه‌جانبه بر عبادت و نماز، پیشتازى در نیکی‌ها و اهتمام به خانواده و مهمترین شیوه‌های تبلیغی وی: تصریح به توحید و خداپرستی در همه شرایط، بیزاری و برائت از کفر و شرک، استقامت و بردباری و مناظره و جدال احسن است.
در مقاله دوم که با موضوع روش‌هاي نهادینه کردن باور به معاد در تربیت دینی، این‌گونه آمده است که باور معاد، داراي تأثيرات ارزندة فراواني در حيطه زندگي فردي و اجتماعي انسان و از مهمترین مؤلفه‌هاي تربيت ديني جامعه است؛ پيرايش افراد بشر از رذايل اخلاقي و آراستن آنان به فضايل انساني، تقويت عبوديت و پیشگیری از معصيت از اثرات اين اعتقاد است؛ در يك جمله مي‌توان گفت: قوی‌ترین و مؤثرترين وسيله براي هدايت و نجات جامعة معاصر از منجلاب فساد، چيزي جز نهادينه كردن باور به معاد نیست. اين مقاله درصدد است تا روش‌هایی را از دو منبع گران‌بها و نوراني قرآن كريم و سيره نوراني حضرات معصومين (ع)، استخراج و استنباط نمايد كه به‌وسیله آنها بتوان در جامعه معاصر باور به معاد را ايجاد و تقويت نمود. از جمله این روش‌ها می‌توان به آگاهی‌بخشی و اعطای بینش، ترغیب و ترهیب اشاره کرد. هر کدام از این روش‌ها نیز دارای مراحلی است که این مقاله به آنها پرداخته است. نویسنده این مقاله دکتر محمد داوودی و حسین شریفی است.
مقاله سوم این فصلنامه که با موضوع بررسی تطبیقی روش تربیتی مبتنی بر محبت در آموزه‌های اسلام و مسیحیت و با همت سرکارخانم فاطمه سادات بیطرفان و دکتر عباس شکاری نوشته شده است به بررسی تطبیقی روش تربیتی مبتنی بر محبت، در آموزه‌های دو دین بزرگ اسلام و مسیحیت پرداخته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند که هم در تربیت اسلامی و هم در تربیت مسیحی، هدف اصلی تربیت، رساندن متربی به کمال و سعادت است، اما با دو زیرساخت فلسفی و معرفتی متفاوت که یکی بر توحید و دیگری بر تثلیث مبتنی است. محبت نیز، در هر دو آیین، از روش‌های پسندیده و فضایل اخلاقی به‌شمار می‌آید، با این تفاوت که واسطۀ فیض محبت الهی در آموزه‌های دین اسلام، پیامبر خاتم(ص) و ائمۀ اطهار (ع) هستند، در حالی‌که در آیین مسیحیت، مسیح (ع) به‌عنوان واسطۀ اصلی فیض و محبت خالق به مخلوق در نظر گرفته شده است. بزرگ‌ترین نوع محبت در اسلام، محبت بین خالق و مخلوق است، اما در آیین مسیحیت فدیۀ مسیح(ع) بر پایۀ گناه نخستین بشر، بالاترین نوع محبت دانسته شده است. روش تربیت مبتنی بر محبت در آموزه‌های دین مسیحیت، مشتمل بر دو روش ایجاد امید و روش بشارت است، در حالی‌که در آیین اسلام در کنار روش ابراز محبت، از روش منع محبت، بر پایۀ دو اصل «تولّی» و «تبرّی»، استفاده می‌شود.
مقاله چهارم با عنوان بیدار کردن متربی برای نماز از منظر فقه تربیتی است. در این مقاله آمده است که تربیت اسلامی ساحات مختلفی دارد که تربیت عبادی یکی از مهمترین این ساحات است. یکی از مسائلی که کمابیش والدین و مربیان با آن در فرزند‌پروری مواجه هستند؛ حکمِ شرعیِ بیدار کردنِ فرزندان و متربیان برای نماز است. نوشتار حاضر درصدد است این مسئله را از منظر «فقه تربیتی» بررسی نماید. بر این اساس، هشت دلیل اعم از ادله عقلی، عناوین و قواعد عامه و روایات برای جواز، بررسی شد و در نهایت، پس از ناتمام دانستنِ ادله عقلی و عناوین و قواعد عامه، با استنادِ روایاتِ خاصه و نیز تقدمِ ادلهِ تربیت، «استحبابِ (و در شرایطی وجوبِ) ایقاظِ ( بیدار کردن) متربی برای نماز»، حاصل شد. این مقاله به قلم سید نقی موسوی است.
مقاله پنجم این شماره با موضوع تقدم تزکیه بر تعلیم؛و انعکاس آن در ویژگیهای مربی و معلم از دیدگاه اسلام است. هدف از پژوهش حاضر، روشنسازی تقدم تزکیه بر تعلیم، با توجه به بیان برخی ویژگیهای مربی و تفاوتهای آن با معلم و مشخص کردن انواع ویژگیهای مربی و معلم بر اساس قرآن و روایات است. نتایج این پژوهش نشان میدهد که هسته اصلی معنایی تزکیه، مفهوم دوگانة سلبی، یعنی زدودن پلیدیها و ایجابی، یعنی افزودن بر تکامل و رشد معنوی و تقدم آن بر تعلیم ضمن کاسته نشدن از اهمیت تعلیم، یک تقدم رتبهای است. هر معلم اگر فقط به تعلیم دانشها بپردازد، نمیتواند مربی خوب و ارزندهای باشد، اما هر مربی باید از ویژگیهای ارزنده خلقی، علمی و حرفهای برخوردار بوده و معلم نیز باشد. از دیدگاه اسلام بین معلم و مربی تفاوت چندانی نیست، اما ظرایف دقیقی در ویژگیهای اساسی آنان، یعنی تناسب روانی و بینشی بین مربی و متربی یا معلم و متعلم، صداقت در عمل، برخورداری از خُلق نیکو، برقراری رابطه مؤثر و صلاحیت علمی وجود دارد که این پژوهش به آنها پرداخته است. نویسندگان این مقاله زهرا بهروز و طیبه توسلی است.
مقاله ششم با عنوان اصول تربیت تبلیغی است که به قلم حسن نجفی و رضا وفائی نوشته شده است. هدف پژوهش حاضر، بررسی اصول تربیت تبلیغی از منظر آموزه‌های اسلامی است. از مهمترین اصول تربیت تبلیغی مطرح شده در پژوهش حاضر که بیدارکننده فطرت سعادت‌خواه بشر و اشاعه‌دهنده معارف و ارزش‌هاي ديني هستند؛ می‌توان به زمينه‌سازي، فطرت‌گرایی، اندیشه‌ورزی، بصیرت‌یابی، حکمت‌جویی، اخلاق‌‌مداري، کرامت‌مداری، تدريج محوری، توجه به تفاوتهاي اجتماعي و پرهیز از تحمیل، اشاره نمود. جهت دريافت نشريه با شماره تلفن 02537831667 يا آدرس ايميل Tarbiyate.Tablighi@gmail.com تماس بگيريد.